Spis treści
- Kogo dotyczy obowiązek badania Legionelli w próbkach wody ciepłej?
- Częstotliwość badań wody pod kątem obecności bakterii Legionella
- O czym pamiętać przy pobieraniu próbek ciepłej wody?
- Inne działania, jakie należy regularnie przeprowadzać w związku z ryzykiem rozwoju Legionelli
Kogo dotyczy obowiązek badania Legionelli w próbkach wody ciepłej?
Bakterie Legionella mogą rozwijać się w każdej instalacji wodnej, która nie jest odpowiednio zaprojektowana i utrzymywana. W związku z tym każdy właściciel budynku może wykonać badanie wody pod kątem wykrycia bakterii Legionella. Przepisy nakładają jednak obowiązek badania wody jedynie na konkretne podmioty związane z podwyższonym ryzykiem zakażenia. Są to budynki, w których w trakcie ich użytkowania wytwarzany jest aerozol wodno-powietrzny, takie jak:
budynki użyteczności publicznej (urzędy, szkoły, sądy, dworce, lotniska, biurowce, restauracje, centra handlowe, kluby sportowe, obiekty rekreacyjne);
budynki zamieszkania zbiorowego (domy opieki społecznej, internaty, akademiki, hotele, pensjonaty, domy dziecka, schroniska dla bezdomnych);
budynki, w których wykonywana jest działalność lecznicza (przychodnie, szpitale, sanatoria, hospicja, w tym podmioty, w których przebywają osoby o obniżonej odporności: osoby starsze, poddawane leczeniu immunosupresyjnemu, chemioterapii, radioterapii itp.)
Miejsca, w których ryzyko zakażenia jest szczególnie wysokie, to elementy instalacji, w których powstaje aerozol wodno-powietrzny. Są to m.in.: wieże chłodnicze, fontanny, nawilżacze powietrza, natryski i prysznice, wanny z hydromasażem, jacuzzi, klimatyzacje, instalacje solarne i pompy ciepła czy instalacje przeciwpożarowe.
Obecnie obowiązek badania wody nie obowiązuje właścicieli i zarządców budynków mieszkalnych, w celu zapewniania wysokiej jakości wody i ochrony domowników przed zakażeniem warto jednak stosować wytyczne mogące zmniejszać ryzyko rozwoju Legionelli lub wykonać ocenę ryzyka wewnętrznej instalacji wodociągowej.
Sprawdź także: Jak zabezpieczyć się przed Legionellą w domu?
Budynki użyteczności publicznej, w których mieszczą się takie instytucje, jak urzędy, szkoł czy biura, muszą być poddawane regularnym badaniom pod kątem obecności bakterii Legionella w ich instalacji wodnej.
Częstotliwość badań wody pod kątem obecności bakterii Legionella
Minimalną częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody przeznaczonej do spożycia określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Częstotliwość ta jest zależna od rodzaju budynku, w którym wykonywane jest badanie, oraz od wyników poprzednich badań.
Częstotliwość badań dla budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego
Dla większości budynków, jeśli system jest pod kontrolą i w poprzednim badaniu nie stwierdzono skażenia, badanie wody pod kątem Legionelli należy wykonywać z minimalną częstotliwością raz w roku. Brak lub znikome skażenie stwierdza się, gdy liczba wykrytych komórek bakteryjnych wynosi mniej niż 100 w 100 ml wody. Jeśli w kolejnych badaniach nadal nie stwierdzono skażenia – następne badanie wykonuje się po 3 latach.
Częstotliwość wykonywania badań dla placówek zdrowotnych
Placówki wykonujące działalność leczniczą w kontekście zagrożenia Legionellą dzielimy na:
podmioty wykonujące działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;
podmioty wykonujące działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym.
Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać ciepła woda, w przypadku pierwszej grupy są takie same, jak dla wyżej opisanych budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Dla drugiej grupy, z racji na przebywanie w budynkach osób szczególnie narażonych na rozwój legionelozy, są one bardziej restrykcyjne – brak lub znikome skażenie stwierdza się wtedy, gdy zostanie wykrytych mniej niż 50 komórek bakterii Legionella w wodzie o objętości 1000 ml.
Jak często wykonywać badanie, jeśli nie stwierdzono skażenia? Dla obu tych grup zalecana minimalna częstotliwość pobierania wody do badań Legionelli to 2 razy w roku.
Przepisy dotyczące częstotliwości wykonywanych badań i dopuszczalnych ilości bakterii Legionella są znacznie bardziej rygorystyczne dla placówek leczniczych, takich jak szpitale.
Jak często wykonywać badania po wykryciu Legionelli w próbkach wody ciepłej pobranych w danym budynku?
Częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody do badania pod kątem Legionelli zwiększa się, jeśli zostanie wykryte skażenie wody. Kluczowe są tu progi skażenia, które określa się na podstawie wyników badania bakteriologicznego.
Kiedy wykonać kolejne badanie przy stwierdzonym skażeniu na średnim poziomie?
Skażenie wody na poziomie średnim stwierdza się, gdy wykryte zostanie 100 lub więcej komórek bakteryjnych w 100 ml wody (a dla podmiotów leczniczych, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności – 50 lub więcej komórek w 1000 ml wody).
W takim przypadku należy podjąć określone w Rozporządzeniu procedury postępowania mające na celu redukcję liczby bakterii – w szczególności dokonać przeglądu technicznego sieci w poszukiwaniu przyczyny skażenia. Kolejne badanie należy wykonać po 4 tygodniach. Jeśli w wyniku następnego badania nadal obserwuje się skażenie – należy przeprowadzić czyszczenie i dezynfekcję instalacji, powtórzyć badanie po 1 tygodniu, a następnie po 1 roku.
Kiedy wykonać kolejne badanie przy stwierdzonym skażeniu na wysokim lub bardzo wysokim poziomie?
Skażenie wysokie lub bardzo wysokie stwierdza się, gdy wykryte zostanie 1000 lub więcej komórek bakteryjnych w 100 ml wody (a dla podmiotów leczniczych, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności – 100 lub więcej komórek w 1000 ml wody).
W takim przypadku należy podjąć określone procedury postępowania mające na celu redukcję skażenia, w tym czyszczenie i dezynfekcję systemów. Następne badanie należy wykonać po 1 tygodniu, a kolejne – co 3 miesiące. Jeśli w kolejnych dwóch badaniach wykonanych w odstępach 3 miesięcy nie stwierdzono skażenia, to kolejne badanie można wykonać za pół roku lub za rok (w zależności od rodzaju podmiotu).
Zobacz także: Jak przygotować się na kontrolę Sanpiedu po wykryciu Legionelli?
Badanie wody pod kątem Legionelli musi być wykonane w akredytowanym laboratorium i przy użyciu metod określonych obowiązującymi normami. Badania są częstsze w przypadku stwierdzenia skażenia.
O czym pamiętać przy pobieraniu próbek ciepłej wody?
Przy pobieraniu próbek ciepłej wody należy pamiętać o kilku istotnych aspektach:
objętość próbki powinna wynosić 100 ml dla większości podmiotów oraz 1000 ml dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w których przebywają pacjenci o niższej odporności;
jeśli w 1 lub 2 próbkach wykryto obecność bakterii Legionella, możliwe jest pobranie i zbadanie większej ilości próbek w celu wykluczenia skażenia punktowego (z zasady pobiera się próbki z 4 lub więcej miejsc, w zależności od wielkości systemu);
miejsca pobrania próbek wody powinny obejmować: wypływ ze zbiornika ciepłej wody lub w najbliższym punkcie czerpalnym, punkt czerpalny położony najdalej od zbiornika ciepłej wody, miejsce powrotu wody do podgrzewacza oraz wybrane punkty pośrednie;
próbki powinny być pobrane przez specjalistę (próbkobiorcę), zgodnie z obowiązującymi normami i z miejsc określonych Rozporządzeniem;
badanie powinno być wykonane w akredytowanym laboratorium zgodnie z obowiązującymi normami (PN-EN ISO 11731).
Próbki wody do badań powinny być pobierane przez akredytowanego próbkobiorcę w sposób określony w przepisach oraz ze ściśle określonych miejsc.
Inne działania, jakie należy regularnie przeprowadzać w związku z ryzykiem rozwoju Legionelli
Działania, jakie należy przedsięwziąć w celu minimalizacji ryzyka rozwoju Legionelli, określone są m.in. w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W kontekście bakterii Legionella istotne są w szczególności następujące wytyczne:
temperatura ciepłej wody użytkowej w punktach czerpalnych powinna być nie niższa niż 55°C i nie wyższa niż 60°C, co należy regularnie monitorować;
instalacje wody ciepłej powinny być zaprojektowane w taki sposób, by umożliwiać przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji różnymi metodami bez obniżania trwałości instalacji, w szczególności należy umożliwić przeprowadzenie dezynfekcji termicznej w temperaturze wody pomiędzy 70 a 80°C;
należy zapewnić stały obieg wody w instalacji wody ciepłej;
instalacja wodociągowa powinna mieć zabezpieczenia uniemożliwiające wtórne zanieczyszczenie wody;
konieczne jest właściwe wykonanie izolacji cieplnej przewodów instalacji ciepłej wody;
należy stale nadzorować stan instalacji we wszystkich jej punktach, szczególnie tych narażonych na ryzyko rozwoju bakterii Legionella;
należy przeprowadzać regularne czyszczenie, przeglądy, konserwację i dezynfekcję wszystkich elementów instalacji, w tym urządzeń grzewczych (zgodnie z instrukcją eksploatacji urządzenia), a także odkamienianie instalacji i jej końcówek (kranów, perlatorów, słuchawek prysznicowych);
dezynfekcję instalacji należy przeprowadzić bezwzględnie: w przypadku wyłączenia instalacji z użytku na dłużej niż 1 miesiąc, wystąpienia potencjalnego zanieczyszczenia w trakcie wykonywanych w instalacji prac modernizacyjnych lub konserwacyjnych, a także w przypadku, gdy stwierdzono zachorowanie lub istnieje podejrzenie legionelozy u osób korzystających z instalacji.
By chronić budynek przed Legionellą, należy przede wszystkim dbać o instalację wodną i wszystkie jej elementy. Należy więc regularnie przeprowadzać serwisy, konserwacje oraz dezynfekcję. Nie można zapominać o regularnym czyszczeniu lub wymianie końcówek instalacji, takich jak perlatory.
Inne badania wody
Rozporządzenie Ministra Zdrowia określa również częstotliwość wykonywania innych badań wody. Woda zdatna do użycia powinna być wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych, pasożytów i określonych substancji chemicznych w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia człowieka, a także nie powinna wykazywać agresywnych właściwości korozyjnych. Wymagania mikrobiologiczne i chemiczne wody zimnej określone są w Rozporządzeniu. Część z tych parametrów wpływa także na rozwój bakterii Legionella.
Przeczytaj więcej: Przepisy i normy prawne dotyczące Legionelli
Ocena ryzyka instalacji
Zaleca się sporządzenie dokumentów zarządzania ryzykiem wraz z harmonogramem monitorowania instalacji, w których określone zostaną częstotliwości niezbędnych działań, takich jak: pomiar temperatury w instalacji, sprawdzanie stanu instalacji, wykonywanie przeglądów i konserwacji, regularne czyszczenie wszystkich elementów instalacji oraz jej dezynfekcja.
Podsumowując, wymagana częstotliwość badania wody pod kątem Legionelli zależy od rodzaju budynku oraz wyników wcześniejszych badań. W celu zminimalizowania ryzyka rozwoju bakterii Legionella zaleca się częstsze zlecanie badań czy też działania takie, jak wykonanie oceny ryzyka instalacji wodociągowej lub instalacja systemów dezynfekcji ciągłej, na przykład w postaci generatora jonów srebra i miedzi.
Źródła:
Autorzy:
Ocena ryzyka dla instalacji wodnych
Ocena ryzyka dla wewnętrznych systemów wodociągowych to audyt wykonywany pod kątem jakości wody w budynku. Pozwala na zidentyfikowanie potencjalnych przyczyn skażenia wody i wskazanie działań mających na celu eliminację zagrożeń.
