Spis treści
- Legionella w instalacji po przestoju – dlaczego może być problemem?
- Jak postępować w przypadku wyłączenia instalacji wodociągowej budynków użyteczności publicznej?
- Otwieranie budynków po wydłużonym przestoju – jakie podjąć działania?
- Rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia i inne normy obowiązuje w Polsce
Legionella w instalacji po przestoju - dlaczego może być problemem?
Rozwojowi bakterii Legionella w instalacjach wodnych sprzyjają takie warunki, jak:
temperatura wody pomiędzy 20°C a 55°C – woda w instalacji wodociągowej powinna wynosić poniżej 20°C dla instalacji zimnej wody i powyżej 55°C dla ciepłej wody;
zakamienienie lub korozja instalacji wodociągowej;
obecność biofilmu na wewnętrznych powierzchniach rur;
zastoje wody, w tym spowodowane martwymi odnogami czy nieużywanymi odcinkami instalacji.
Dlaczego zastoje w instalacji są groźne?
Zastoje wody w instalacji mogą wynikać również z ograniczonej eksploatacji. Dotyczy to zarówno nieużywania niektórych odcinków czy końcówek instalacji, jak i przestoju w używaniu całej instalacji. W okresie wydłużonego przestoju woda może gromadzić się w różnych miejscach instalacji, a brak przepływu ułatwia:
zmianę temperaturę wody i jej utrzymywanie się na poziomie podobnym do temperatury otoczenia;
uwalnianie z przewodów miedzi lub ołowiu;
zbieranie się osadów organicznych, kamienia i rdzy;
rozkład pozostałości środków dezynfekcyjnych (np. związki chloru);
tworzenie się biofilmu i rozwój mikroorganizmów, w tym Legionelli.
W czasie przestoju w instalacji może dochodzić do zastojów wody, uwalniania z przewodów metali, zbierania się osadów, rdzy i kamienia oraz rozwoju mikroorganizmów. Po uruchomieniu instalacji, jeśli nie była ona regularnie płukana, substancje te mogą zanieczyścić wodę użytkową, stanowiąc zagrożenie zdrowotne dla użytkowników budynku.
W jakich sytuacjach dochodzi do przestoju instalacji?
Może to być na przykład dłuższy wyjazd z domu, czasowe wyłączenie z użytkowania oddziału w szpitalu czy brak hotelowych gości poza sezonem. Dobrym przykładem jest też pandemia COVID-19, w czasie której zamknięto wiele budynków użyteczności publicznej, przy ich ponownym otwieraniu stwierdzając często skażenia Legionellą.
Stwierdzono, że bakterie Legionella mogą przetrwać w końcówkach instalacji nawet ponad 9 miesięcy, jednak środki zapobiegawcze, jak płukanie instalacji, znacznie obniżają ryzyko zakażenia.
Może Cię zainteresować: Systemy automatycznego płukania instalacji
Jak postępować w przypadku wyłączenia instalacji wodociągowej budynków użyteczności publicznej?
Jak postępować, jeśli w budynku zamieszkania zbiorowego czy budynków użyteczności publicznej nastąpił wymuszony przestój? By zapewnić bezpieczeństwo sanitarne, należy stosować się do określonych zaleceń, wdrażając odpowiednie długoterminowe środki zapobiegawcze.
Działania zapobiegawcze w czasie przestoju instalacji
Warto podjąć kroki już w momencie czasowego wyłączenia instalacji z użytkowania, a nie dopiero przed ponownym uruchomieniem. Kroki, jakie może przedsięwziąć właściciel budynku, to:
zapoznać się ze schematem instalacji wodociągowej w budynku i jej działaniem,
dokonać inspekcji stanu technicznego instalacji,
zapewnić serwis, konserwację i odkamienianie instalacji, łącznie z używanymi systemami dezynfekcyjnymi czy filtrami (w przypadku wykonywania prac modernizacyjnych należy kontrolować, by nie dochodziło do powstawania odcinków z nieprawidłowym przepływem wody czy martwych odnóg),
utrzymywać odpowiednią temperaturę w instalacji, zwłaszcza w przypadku instalacji c.w.u.,
utrzymywać odpowiednie parametry wody, m.in. pH i stężenie środków dezynfekcyjnych,
regularnie przepłukiwać instalację – ważne jest płukanie wszystkich końcówek instalacji wodociągowej, w tym kranów, pryszniców, toalet, a także urządzeń podłączonych do instalacji (zmywarki, pralki, kostkarki do lodu, podgrzewacze wody),
dbać o serwis i konserwację także takich urządzeń, jak: klimatyzatory, nawilżacze powietrza, wanny z hydromasażem, zraszacze czy fontanny ozdobne.
W czasie, gdy instalacja wodna nie jest używana, niezmiernie istotne jest regularne płukanie systemu i wszystkich końcówek.
Jak często przeprowadzać płukanie i serwis instalacji?
Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) przedstawia poniższe zalecenia dotyczące częstotliwości przeprowadzania wymienionych działań w okresie wydłużonego przestoju:
płukanie instalacji przez przepuszczenie wody przez końcówki – płukanie przez kilka minut (do osiągnięcia przez wodę minimalnej temperatury wody zimnej i maksymalnej temperatury wody ciepłej) co najmniej raz w tygodniu;
czyszczenie i dezynfekcja wież chłodniczych i systemów klimatyzacji – co najmniej 2 razy w roku;
czyszczenie, osuszanie i dezynfekcja podgrzewaczy wody – raz w roku;
czyszczenie i dezynfekcja filtrów wodnych – co najmniej raz na 1-3 miesiące;
kontrola stanu zbiorników do magazynowania wody, wież chłodniczych i widocznych elementów instalacji wodnej – raz na miesiąc;
kontrola temperatury, pH czy stężenia dezynfektantów w wodzie – codziennie;
dezynfekcja systemu – po każdej wykonanej pracy czy serwisie w instalacji, a także przed powrotem do regularnego funkcjonowania.
Dodatkowe działania
Warto ponadto sporządzić plan zarządzania ryzykiem oraz dokumentować wszystkie podejmowane akcje. Można również rozważyć wykonywanie regularnie badań wody w celu kontroli jej parametrów fizykochemicznych i mikrobiologicznych, a także stężeń środków dezynfekcyjnych, jeśli są używane.
Dobrym pomysłem jest instalacja długoterminowych systemów dezynfekcji i ochrony instalacji, jak generator jonów srebra i miedzi, a także systemów automatycznego płukania instalacji.
Zobacz także: Czy warto zainwestować w generator jonów? Sprawdź, co mówią badania naukowe!
W przypadku budynków, w których często dochodzi do przestojów w używaniu instalacji wodnej, warto pomyśleć o wdrożeniu rozwiązania polegającego na automatycznym płukaniu instalacji.
Otwieranie budynków po wydłużonym przestoju - jakie podjąć działania?
Przed powrotem budynku do regularnego funkcjonowania po okresie przestoju należy zadbać o bezpieczeństwo sanitarne instalacji wodnej. Szczególnie dotyczy to tych podmiotów, które w okresie wyłączenia z eksploatacji nie przeprowadzały dezynfekcji czy regularnego płukania.
Jakie działania podjąć przed powrotem do eksploatacji instalacji?
Do zalecanych działań należą:
inspekcja instalacji – wizualna ocena pod kątem osadów, korozji czy wycieków, a także sprawdzenie, czy temperatura w instalacji jest odpowiednia;
przepłukanie instalacji wodnej (zarówno ciepłej, jak i zimnej wody) – w przypadku dużych systemów może być konieczne etapowe płukanie;
dezynfekcja termiczna lub dezynfekcja chemiczna systemu wody gorącej chlorem o wysokim stężeniu (50 mg/l);
opróżnienie z wody, wyczyszczenie, konserwacja i ew. dezynfekcja wszelkich urządzeń instalacji wodnej (w tym zbiorników wody, podgrzewaczy wody, wanien z hydromasażem, zraszaczy, dekoracyjnych fontann).
Można również rozważyć przeprowadzenie dodatkowych badań wody pod kątem obecności bakterii Legionella, szczególnie jeśli stwierdzono odstępstwa od zalecanych parametrów (np. nieprawidłową temperaturę w instalacji). Jeśli wcześniej nie zainstalowano takiego systemu, warto pomyśleć o wdrożeniu rozwiązania dezynfekcji długoterminowej, jak generator jonów srebra i miedzi.
Przed powrotem budynku do eksploatacji należy dokładnie sprawdzić wszystkie elementy instalacji wodnej, w tym końcówki i perlatory. Jeśli zajdzie taka konieczność, elementy należy odkamienić, wyczyścić, zdezynfekować lub wymienić.
Gdzie znaleźć wytyczne dotyczące otwierania budynków po czasowym wyłączeniu z eksploatacji?
Różne organizacje przedstawiają swoje wytyczne oraz „checklisty” dotyczące otwierania budynków po okresie przestoju. Przykładem są:
wytyczne EPA (Environmental Protection Agency) dotyczące przywracania jakości wody w mało używanych budynkach,
przewodnik dla kierowników obiektów zakwaterowania turystycznego sporządzony przez ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control),
zalecenie dotyczące ponownego otwierania budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego po wydłużonym przestoju lub ograniczonej eksploatacji, w ramach działań zapobiegających zakażeniom bakteriami z rodzaj Legionella opublikowane przez CDC (Centers for Disease Control and Prevention).
Rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia i inne normy obowiązuje w Polsce
By zapobiegać rozwojowi Legionelli w instalacjach wodnych, należy przede wszystkim przestrzegać norm i wytycznych określonych przepisami. Niezmiernie ważna jest odpowiednia edukacja i szkolenia personelu odpowiedzialnego za zarządzanie instalacją wodną. Przekazywana wiedza powinna obejmować: prawidłowe stosowanie procedur monitoringu i dezynfekcji, utrzymanie stanu technicznego instalacji wodnej oraz identyfikację i eliminację czynników sprzyjających rozwojowi bakterii z rodzaju Legionella.
W celu zapobiegania negatywnym skutkom przestojów instalacji ważne jest odpowiednie jej zaprojektowanie i stosowanie się do obowiązujących norm i wytycznych, w tym przepisów budowlanych.
Jakie normy i wytyczne obowiązują w Polsce?
W Polsce obowiązują zarówno normy krajowe, jak i europejskie, m.in.:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie – określa ogólne warunki budowy instalacji wodociągowej i utrzymania budynków użyteczności publicznej;
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi – określa maksymalne dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń mikrobiologicznych oraz fizykochemicznych, częstotliwość badań wody (również pod kątem obecności bakterii Legionella) oraz procedury postępowania w przypadku wykrycia Legionelli;
norma PN-EN 806 – reguluje projektowanie, instalację i eksploatację systemów wodnych w budynkach, w tym wymagania dotyczące ochrony wody przed zanieczyszczeniami;
norma PN-EN 12502 – zawiera wytyczne do oceny ryzyka wystąpienia korozji w systemach rozprowadzania i magazynowania wody;
norma PN-EN 15975-2 – określa wytyczne dotyczące zarządzania ryzykiem w kontekście bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę do spożycia;
wytyczne dotyczące jakości wody do spożycia wydane przez WHO;
wytyczne dotyczące zarządzania ryzykiem legionellozy w systemach wody wydane przez ASHRAE.
Zarządzanie ryzykiem
Dodatkowo norma PN-EN 15975-2:2013 przedstawia wytyczne dotyczące oceny ryzyka i planów zarządzania kryzysowego w kontekście bezpieczeństwa wodnego. Norma, podobnie jak inne dokumenty, zakłada sporządzenie planu zarządzania kryzysowego, który powinien obejmować także strategię kontroli i monitorowania Legionelli w przypadku przestoju wody.
Przeczytaj także: Wpływ zużycia ciepłej wody na jakość CWU
Na przestoje instalacji wodnej szczególnie narażone są takie obiekty, jak hotele czy domy wypoczynkowe. W takich miejscach należy pamiętać o regularnych serwisach i płukaniu instalacji.
Skuteczne zapobieganie Legionelli w okresach przestoju wymaga wdrożenia kompleksowych procedur zarówno w trakcie trwania obniżonej eksploatacji, jak i przed powrotem do regularnego używania instalacji. Kluczowe jest regularne płukanie i monitorowanie instalacji oraz stosowanie technologii dezynfekcji ciągłej, co pozwala na skuteczną minimalizację ryzyka zdrowotnego.
Autorzy:
Automatyczne płukanie instalacji wodnej
Każdy odcinek przewodu, w którym woda stoi przez kilka dni lub dłużej, jest potencjalnym źródłem skażenia Legionellą. Dowiedz się, jak zapobiec powstawaniu zastoin dzięki systemowi automatycznego płukania instalacji oferowanemu przez Bluecare.
