Czym jest choroba legionistów?
Legionellozy to nazwa obejmująca choroby powodowane zakażeniem bakterią Legionella pneumophila. Historia choroby legionistów sięga 1976 roku, kiedy to stwierdzono ognisko zakażenia na zjeździe amerykańskiej grupy kombatantów American Legion. Z systemu klimatyzacji budynku, w którym odbywało się wydarzenie, wyizolowano bakterię Legionella pneumophila.
Te bakterie są powszechnie obecne w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych, choć mogą występować także w systemach nawilżania powietrza i wodnych systemach chłodzących, zwłaszcza w miejscach, gdzie stwierdza się zastoje lub zwolniony przepływ wody. Do zakażenia dochodzi poprzez wdychanie skażonej wody w postaci aerozolu zawierającego kropelki wody o bardzo małej średnicy.
Jakie są objawy choroby legionistów?
Rozróżniamy dwa zespoły kliniczne, do których rozwoju może prowadzić zakażenie bakteriami Legionella. Jedno z nich to gorączka Pontiac, przebiegająca podobnie do przeziębienia, drugie natomiast to choroba legionistów, która manifestuje się jako ciężkie zapalenie płuc. W przebiegu choroby legionistów bakterie Legionella mogą rozprzestrzeniać się także poza układ oddechowy, powodując objawy ogólnoustrojowe.
Sprawdź także: Jakie są objawy Legionelli?
Legionelloza może objawiać się podobnie jak grypa lub przeziębienie. Symptomy mogą obejmować m.in.: osłabienie, uczucie ogólnego rozbicia i ból głowy.
Gorączka Pontiac
Objawy gorączki Pontiac pojawiają się zazwyczaj po 24-48 godzinach od zakażenia, choć okres inkubacji może wynosić od 5 godzin do nawet 3 dni. Bakteria Legionella powoduje zakażenie dróg oddechowych mające łagodny przebieg, którego objawy ustępują samoistnie po 2-5 dniach. Symptomy przypominają przeziębienie lub grypę i mogą obejmować takie objawy, jak:
ból mięśni i stawów,
ból głowy,
gorączka i dreszcze,
zmęczenie i osłabienie,
suchy kaszel,
objawy ze strony przewodu pokarmowego: mdłości, wymioty, biegunka.
Objawy grypopodobne nie są bardzo nasilone, prowadzi się jedynie leczenie objawowe. Zdarza się, że osoby narażone na zakażenie bakteriami Legionella nie przejawiają żadnych wyraźnych symptomów.
Choroba legionistów
Choroba legionistów to poważniejsze schorzenie, najczęściej wymagające leczenia szpitalnego. Ryzyko zachorowania i ciężkiego przebiegu choroby legionistów jest większe u pacjentów osłabionych: osób hospitalizowanych, osób z obniżoną odpornością, chorobami współistniejącymi, np. z chorobami serca czy nerek, palących papierosy czy nadużywających alkoholu.
Pierwsze objawy zakażenia przypominają przeziębienie lub grypę. Okres inkubacji wynosi zazwyczaj 2-10 dni, jednak może sięgać nawet 20 dni. Objawy zakażenia są często niespecyficzne. Mogą obejmować wszystkie symptomy gorączki Pontiac, ponadto mogą też występować:
ból w klatce piersiowej,
duszności,
suchy kaszel z możliwą domieszką krwi,
zwolnienie tętno i obniżone ciśnienie tętnicze,
nadmierna senność, letarg,
objawy ze strony układu nerwowego, takie jak splątanie czy zaburzenia świadomości.
W chorobie legionistów może dojść do rozszerzenia zakażenia poza układ oddechowy. Mogą wystąpić takie stany, jak zapalenie mięśnia sercowego czy niewydolność nerek i trzustki.
Przeczytaj także: Czym jest choroba legionistów? Objawy i leczenie legionellozowego zapalenia płuc
W przypadku choroby legionistów rozwija się zapalenie płuc, które może przejawiać się zmianami widocznymi w RTG klatki piersiowej. Szybka i trafna diagnoza jest kluczowa dla wprowadzenia skutecznego leczenia.
Legionella a inne schorzenia
Przy diagnozowaniu ewentualnych chorób powodowanych przez bakterie Legionella konieczne jest różnicowanie objawów z innymi chorobami płuc. Najczęściej legionellozy są mylone z przeziębieniem, grypą lub zakażeniem COVID-19.
Zarówno wirus grypy, SARS-CoV-2, jak i bakterie Legionella mogą być czynnikami prowadzącymi do PZP – pozaszpitalnego zapalenia płuc (ang. CAP – Community Acquired Pneumonia). Istotny jest tu przede wszystkim sposób transmisji czynników zakaźnych – w przypadku Legionelli zakażenie możliwe jest wyłącznie poprzez wdychanie aerozolu zawierającego kropelki skażonej wody, natomiast wirus grypy czy COVID-19 łatwo przenosi się pomiędzy chorymi osobami.
Legionella a przeziębienie i grypa
Objawy legionellozy, szczególnie na wczesnym etapie podejrzenia choroby lub w przypadku gorączki Pontiac, są właściwie nieodróżnialne od objawów przeziębienia czy grypy. Wysoka gorączka, bóle mięśniowe i uczucie ogólnego rozbicia mogą trwać kilka dni, po czym samoistnie ustąpić. W przypadku przeziębienia mogą wystąpić dodatkowo takie objawy, jak:
katar lub zatkany nos,
podrażnienie gardła,
kichanie,
produktywny kaszel,
niska gorączka, często ograniczona do stanu podgorączkowego.
Objawy te pozwalają odróżnić przeziębienie od gorączki Pontiac, w której przebiegu raczej nie stwierdza się kataru i bólu gardła, gorączka jest dość wysoka, a kaszel – najczęściej suchy. W obu przypadkach nie jest konieczne specjalistyczne leczenie.
Obawy może budzić fakt trwania symptomów przez dłuższy czas, pojawiające się silne duszności czy ból w klatce piersiowej, wysoka gorączka, a także zaburzenia neurologiczne. Takie objawy mogą sugerować, iż zakażenie jest poważniejsze niż jedynie przeziębienie czy gorączka Pontiac.
Częstym winowajcą jest grypa, której przebieg u osób zaszczepionych jednak rzadko jest ciężki. Legionella może natomiast wystąpić u pacjentów, którzy byli narażeni na kontakt ze skażoną wodą. Zarówno wirusy grypy, jak i bakterie Legionella mogą prowadzić do rozwoju u chorego zapalenia płuc.
Zarówno łagodną legionellozę w postaci gorączki Pontiac, jak i przeziębienie leczy się przede wszystkim objawowo, starając się łagodzić symptomy choroby.
Warto wspomnieć o tym, że grypa powodowana przez wirusy grypy typu A lub B może współistnieć z zakażeniem Legionellą. Organizm osłabiony infekcją wirusową jest bardziej podatny na zainfekowanie bakteriami Legionella, przy czym oba schorzenia oddziałują na siebie wzajemnie, pogarszając prognozy dla pacjenta. Osoba cierpiąca na grypę i legionellozę w tym samym czasie lub zakażona Legionellą tuż po przejściu grypy jest bardziej podatna na cięższy przebieg tych chorób, a także na wystąpienie powikłań.
Legionellozowe zapalenie płuc a COVID-19
Objawy grypopodobne, takie jak bóle mięśni, ból głowy, zmęczenie, kaszel i gorączka, mogą występować także w przebiegu COVID-19. Zakażenie SARS-CoV-2 od Legionelli odróżniają takie objawy, jak:
ból gardła,
zatkany nos lub katar,
utrata węchu lub smaku.
W przypadku stanów chorobowych o łagodnym przebiegu nie jest konieczne specjalistyczne leczenie. Zarówno przy zakażeniach bakterią Legionella, jak i wirusem SARS-CoV-2, może jednak występować ostre zapalenie płuc wymagające odpowiedniej diagnostyki i leczenia szpitalnego.
Oba zespoły przy ciężkim przebiegu mogą prowadzić do wystąpienia niewydolności oddechowej, zwłaszcza u pacjentów z grup ryzyka. Obie choroby mogą też ze sobą współistnieć, choć należy mieć świadomość, że stwierdzono możliwość wystąpienia fałszywie pozytywnych wyników testów na Legionellę u chorych na COVID.
W kontekście Legionelli i COVID-19 warto wspomnieć o tym, że na skutek lock-downu spowodowanego pandemią COVID-19 wiele instalacji wodnych pozostało nieużywanych przez dłuższy czas. Przyczyniło się to do rozwoju w wielu budynkach skażeń, w tym związanych z Legionellą. Po powrocie takich budynków do normalnego funkcjonowania stwierdzano zakażenia Legionellą. Pamiętajmy, że regularna eksploatacja instalacji jest jednym ze sposobów profilaktyki rozwoju tej bakterii.
U osób z grup ryzyka zarówno Legionella, jak i COVID-19 mogą prowadzić do ciężkiego zapalenia płuc, czasami prowadzącego do niewydolności oddechowej i konieczności zastosowania urządzeń wspomagających oddychanie, takich jak respiratory.
Diagnoza i różnicowanie
Obraz zapalenia płuc otrzymany poprzez badanie RTG i rezonansu magnetycznego może różnić się w przypadku infekcji bakteryjnej i wirusowej. Różnice zauważalne są też w podstawowych badaniach krwi, np. CRP – wskaźnik ten w przypadku infekcji bakteryjnej rośnie znacznie mocniej. W przebiegu zakażenia Legionellą wzrasta też poziom dehydrogenazy mleczanowej i spada poziom sodu.
W celu odróżnienia legionellozy od zapalenia płuc o innej etiologii japońscy naukowcy zaproponowali system punktowania, który bierze pod uwagę powyższe wskaźniki, a także objawy występujące u pacjenta. Rozstrzygające w kontekście stawianej diagnozy są jednak testy laboratoryjne.
W przypadku Legionelli często stosuje się badanie mające na celu wykrycie antygenu bakterii w moczu. Bardziej czułą metodą jest jednak metoda hodowlana oraz badanie PCR. Grypę i SARS-CoV-2 wykrywa się poprzez stwierdzenie odpowiednich antygenów w próbce krwi. Dla potwierdzenia wyniku stosuje się bardziej czułą metodę PCR.
Odpowiednia diagnoza jest kluczowa szczególnie w przypadkach, gdy dwa schorzenia współistnieją ze sobą, np. w przypadku grypy czy COVID-19 w połączeniu z chorobą legionistów, gdzie szczególnie istotne jest wdrożenie odpowiedniego, skutecznego leczenia.
Jak zapobiegać zachorowaniu?
Rozwojowi bakterii Legionella pneumophila, które mogą powodować chorobę legionistów, sprzyja: obecność biofilmu, zawartość zanieczyszczeń organicznych, zakamienienie i rdzewienie instalacji oraz obecność glonów i innych mikroorganizmów.
By uniknąć zachorowania związanego z Legionellą, konieczna jest likwidacja rezerwuaru bakterii poprzez regularne odkażanie systemów wodnych, które mogą stanowić źródło zakażenia. Dezynfekcję można przeprowadzić poprzez podgrzewanie wody do temperatury powyżej 60°C lub stosowanie dezynfekcji chemicznej.
Jednymi z najszybszych sposobów na zróżnicowanie Legionelli, grypy i COVID-19 jest przeprowadzenie testów antygenowych. Testy wykrywające grypę typu A i B oraz COVID na podstawie materiału wymazowego z nosa lub gardła są dostępne często w postaci tzw. testów combo. W przypadku Legionelli antygeny wykrywa się w moczu pacjenta.
Jedną z najbardziej skutecznych i mało inwazyjnych metod dezynfekcji jest używanie generatorów jonów srebra i miedzi. Jak już wspomniano, kluczowe jest także regularne używanie lub przepłukiwanie każdego odcinka instalacji wodnej – martwe odcinki i nieużywane końcówki należy usunąć z instalacji.
Dowiedz się więcej: Czy warto zainwestować w generator jonów?
Co zrobić, jeśli u bliskiej nam osoby zdiagnozowano zakażenie Legionellą, SARS-CoV-2 lub grypę? W przypadku chorób wirusowych – przeziębienia, grypy i COVID-19 – należy przede wszystkim unikać kontaktu z chorą osobą. Jeśli stwierdzono zakażenie Legionellą – należy znaleźć źródło zakażenia, a następnie wyłączyć skażony system z użytku na czas usuwania bakterii z instalacji. W procesie tym pomóc Ci mogą nasi specjaliści od bezpieczeństwa wodnego z Blucare.
Podsumowując, wszystkie opisane schorzenia mogą powodować podobne objawy, stąd w niektórych przypadkach ciężko jest je diagnozować, bazując jedynie na wywiadzie z pacjentem. Wszystkie zaburzenia łączy obecność takich objawów, jak: kaszel, gorączka, bóle mięśni i stawów, zmęczenie. W przypadku przeziębienia, grypy i COVID częściej występuje katar, zatkany nos i ból gardła, natomiast przy zakażeniach Legionellą może dochodzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Przebieg chorób może być specyficzny dla każdej osoby.
W przypadku łagodnych objawów nie jest konieczne specjalistyczne leczenie, jednak grypa, COVID lub Legionella u osób szczególnie narażonych mogą doprowadzić do ostrego zapalenia płuc i powikłań ze strony innych narządów. Kluczowa jest odpowiednia diagnostyka, skuteczne leczenie i zapobieganie zakażeniom u osób narażonych na czynnik zakaźny.
Autorzy:
Szybkie testy wody na bakterie Legionella
Dowiedz się, czy woda w Twoim budynku jest bezpieczna! Wynik testu jest widoczny po zaledwie 25 minutach. To alternatywa dla laboratoryjnych badań wody, które trwają min. 14 dni.
