Czym jest ciepła woda użytkowa?
Ciepła woda użytkowa to ciepła woda, która jest dostępna w naszych kranach. W miastach zimna woda z sieci wodociągowej jest często podgrzewana za pomocą ciepła sieciowego wytwarzanego w elektrociepłowni. Trasa gorącej wody do naszych kranów jest więc nieco odmienna niż wody zimnej. Woda zimna musi bowiem zostać podgrzana w tzw. wymienniku ciepła.
Alternatywą dla użycia ciepła sieciowego jest montaż urządzeń takich, jak kocioł grzewczy, pieców węglowych, piecyków gazowych, elektrycznych podgrzewaczy wody czy pomp ciepła. Podgrzewanie zimnej wody zachodzi na bieżąco w wymiennikach ciepła lub też ciepła woda jest gromadzona w bojlerach.
Sposób podgrzewania wody użytkowej oraz prawidłowe zaprojektowanie systemu c.w.u. są kluczowe dla bezpieczeństwa ciepłej wody z kranu.
Normy i regulacje dotyczące jakości ciepłej wody
Główne restrykcje i badania wody, jakie narzuca podmiotom Państwowa Inspekcja Sanitarna, dotyczą wody zimnej. Podlega ona uzdatnianiu, a jakość wody zimnej jest stale monitorowana. Nawet jeśli spełnia ona wszystkie normy sanitarno-epidemiologiczne, po podgrzaniu jej jakość może jednak znacząco się pogorszyć.
Według normy PN-EN 1717:2003 wyróżniamy 5 kategorii płynów:
- Kategoria 1 – Woda użytkowa (spełniająca wymagania wody przeznaczonej do spożycia)
- Kategoria 2 – Płyn stanowiący wodę kategorii 1, której jakość jest zmieniona z powodu: zmiany temperatury, obecności substancji lub organizmów powodujących zmianę jej smaku, zapachu lub wyglądu.
- Kategoria 3 – Płyn, który stanowi niewielkie zagrożenie dla zdrowia ze względu na niskie stężenie substancji o niskiej toksyczności, w tym każdy płyn, który zawiera: glikol etylenowy, roztwór siarczanu miedzi lub podobne dodatki chemiczne, lub podchloryn sodu (chlor i zwykłe środki dezynfekujące)
- Kategoria 4 – Płyn, który stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ze względu na stężenie substancji toksycznych, w tym każdy płyn, który zawierający: substancje chemiczne, rakotwórcze lub pestycydy (w tym insektycydy i herbicydy), lub organizmy o potencjalnym zagrożeniu
- Kategoria 5 – Płyn, który stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ze względu na stężenie organizmów chorobotwórczych, substancji radioaktywnych lub bardzo toksycznych, w tym wszelkie płyny zawierające: odchody, substancje przemysłu rzeźniczego, odpady zwierzęce lub inne patogeny.
W tym ujęciu ciepła woda użytkowa stanowi płyn kategorii 2. Jest to związane nie tylko ze zmianą temperatury, ale również ze zwiększonym ryzykiem pogorszenia jakości w trakcie procesu podgrzewania. W trakcie ogrzewania woda przepływa przez zbiorniki i inne urządzenia, w których mogą rozwijać się mikroorganizmy. Ciepła woda ma również zwiększone właściwości korozyjne, przez co w wodzie mogą znajdować się większe ilości produktów korozji fragmentów instalacji, jak np. żelazo, cynk, a nawet ołów.
W związku z tym za wodę przeznaczoną do spożycia uznaje się zimną wodę z kranu, natomiast ciepła woda zalecana jest jedynie do celów gospodarczych, nie powinno się jej natomiast używać do gotowania i bezpośredniego spożycia. Do mycia produktów spożywczych czy mycia zębów również lepiej jest używać wody zimnej.
Zimna woda wodociągowa jest skrupulatnie badana, zarówno przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne, jak i przez podmioty publiczne wykorzystujące wodę. Zakres badań określa Sanepid. Sprawdzane mogą być m.in. takie parametry wpływające na jakość wody, jak:
obecność patogenów (szczególnie: Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa i enterokoków);
zawartość w wodzie substancji chemicznych, takich jak: metale, azotany, azotyny, pestycydy, a także poziom fluoru, chlorków, siarczanów, sodu, żelaza i innych substancji;
pH wody – zarówno odczyn kwasowy, jak i zasadowy jest niepożądany;
przewodność elektryczna wody;
barwa oraz zapach wody i jej walory smakowe.
W przypadku ciepłej wody zazwyczaj bada się jedynie obecność Legionelli, przy czym badania wykonywane są rzadziej, niż ma to miejsce przy monitoringu wody zimnej. Warto również wziąć pod uwagę to, że temperatura ciepłej wody może sprzyjać rozwojowi nie tylko Legionelli, ale także innych patogenów. Woda po podgrzaniu może również cechować się pogorszeniem pozostałych jej parametrów, jak: barwa, mętność, smak czy zapach.
Sprawdź także: Jak można zarazić się Legionellą?
Ciepła woda z kranu może być używana do celów gospodarczych, takich jak mycie rąk, naczyń czy pranie, jednak niekoniecznie jest bezpieczna do bezpośredniego spożycia.
Podgrzewanie wody a jej jakość
Woda zimna, która trafia do naszych domów, przechodzi proces uzdatniania, dzięki któremu jest bezpieczna do picia. Woda ciepła jednak może być podgrzewana w urządzeniach, które często nie są regularnie serwisowanie i zawierają osady, rdzę oraz inne zanieczyszczenia. Proces podgrzewania wody urządzeniami grzewczymi może więc sprawić, że ciepła woda, nawet jeśli była wcześniej zdatna do picia, przestaje spełniać normy bezpieczeństwa – mimo iż wydaje nam się, że mówimy o tej samej jakości wody o odmiennej jedynie temperaturze.
Gorsze walory smakowe
Ciepła woda traci swoje walory smakowe i zapachowe, co jest wynikiem dłuższego kontaktu z materiałami instalacyjnymi oraz zanieczyszczeniami. Woda musi przejść przez urządzenia grzewcze, gdzie może zbierać różnorodne zanieczyszczenia i substancje chemiczne. Mogą one również wpływać na nieprzyjemny zapach podgrzanej wody.
Zanieczyszczenia metalami i innymi substancjami
Podgrzewacze, instalacja oraz armatura mogą zawierać elementy wykonane z metali, które z czasem ulegają korozji. W wyniku podgrzewania wody i jej przepływu część metali ciężkich, takich jak ołów, miedź czy nikiel, może przechodzić do wody. W ciepłej wodzie zachodzą również reakcje prowadzące do zwiększenia jej pH, a tym samym – podatności na tworzenie się kamienia.
W wodzie o wyższej temperaturze łatwiej rozpuszczają się też różne substancje, co dodatkowo zwiększa ryzyko wchłonięcia szkodliwych związków chemicznych. Ich spożycie wraz z wodą może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, zwłaszcza przy regularnym piciu ciepłej wody z kranu.
Nasilone spożycie ciepłej wody z kranu może być niebezpieczne dla zdrowia. Z reguł bezpieczne jest natomiast spożywanie zimnej wody pochodzącej z wodociągów.
Zagrożenia mikrobiologiczne
Ciepła woda jest także idealnym środowiskiem do rozwoju bakterii, takich jak Legionella. Choć zimna woda pochodząca z wodociągów jest uzdatniona i zabezpieczona przed rozwojem mikroorganizmów, to nie jest jałowa. Rozporządzenie dopuszcza, by w wodzie dostarczanej przez wodociągi znajdowało się <300 jtk / 1 ml mikroorganizmów. Zwiększenie temperatury wody w odpowiednich warunkach może prowadzić do namnażania się patogenów.
Dodatkowo zwiększenie temperatury wpływa na zmniejszony poziom chloru w wodzie, który dodawany jest do niej w procesie uzdatniania, chroniąc wodę przed rozwojem mikroorganizmów.
Najczęstszym ogniwem mającym wpływ na pogorszenie jakości wody są niewłaściwie serwisowane i eksploatowane zbiorniki c.w.u. pełniące funkcję magazynującą i/lub podgrzewającą, w których woda przebywa przez dłuższy czas. Na wewnętrznych ścianach takich urządzeń oraz na ich dnie mogą gromadzić się zanieczyszczenia i bakterie, tworząc biofilm. Przy odpowiedniej temperaturze, która wynosi między 20 a 50°C, w takich warunkach i przy niedostatecznym ruchu wody mocno wzrasta ryzyko rozwoju m.in. Legionelli.
Przeczytaj także: Temperatura wody a Legionella
Czasami ciepła woda charakteryzuje się nieprzyjemnym zapachem, opisywanym przez użytkowników jako przypominający zapach zgniłego jaja. Jednocześnie woda zimna nie ma takiego zapachu. Najczęstszą przyczyną takiego zjawiska są reakcje siarczków na anodzie chroniącej bojler przed korozją. Wymiana anody na taką, która jest wykonana z tytanu rozwiązuje ten problem.
Ciepła woda z kranu może mieć nieprzyjemny smak lub zapach, co może świadczyć o rozwoju mikroorganizmów lub obecności innych zanieczyszczeń.
Jak dbać o jakość ciepłej wody z kranu?
Mimo iż ciepłą wodę z kranu używamy głównie jako wodę do celów gospodarczych, np. do prania czy sprzątania, warto dbać o jej jak najwyższą jakość. Istotne jest przede wszystkim, by odpowiednio utrzymywać i konserwować zbiorniki, podgrzewacze wody i rury.
Wspomniane zbiorniki, jeśli są nieodpowiednio konserwowane – mogą być narażone na wahania temperatury czy zbieranie się zanieczyszczeń, takich jak cząsteczki metali, produkty korozji czy mikroorganizmy. Często w dużych budynkach do zbiorników wprowadzana jest instalacja cyrkulacji, która zapewnia ciągły ruch wody, chroniąc przed jej wychłodzeniem w przewodach głównych. Wskutek tego do zbiornika będą trafiać zanieczczenia zbierane z całej instalacji.
Należy zatem odpowiednio dbać o zbiorniki poprzez:
regularne czyszczenie i odkamienianie – usuwanie osadów mineralnych, np. kamienia kotłowego;
sprawdzanie i wymienianie anody magnezowej, która chroni urządzenia przed korozją (lub jej wymiana na wykonaną z tytanu) – jej zaniedbanie może prowadzić do zmniejszonej skuteczności antykorozyjnej i wydzielania siarkowodoru, który wpływa na walory smakowe i zapachowe wody;
kontrola temperatury – optymalna temperatura powinna wynosić między 55 a 60°C; niższa sprzyja rozwojowi bakterii, w tym Legionelli, a wyższa – powstawaniu kamienia;
regularne przepłukiwanie urządzenia – należy okresowo przepłukiwać zbiornik lub wymiennik ciepła, pozbywając się zanieczyszczeń i osadów nagromadzonych np. na jego dnie;
instalacja filtrów na wejściu zimnej wody do bojlera, co pozwala na ograniczenie zanieczyszczeń mechanicznych i osadów;
odpowiednia eksploatacja zapobiegająca stagnacji wody i kontrola temperatury;
regularne przeglądy techniczne;
dodatkowe zabezpieczenie instalacji przed skażeniem mikrobiologicznym, np. poprzez montaż generatora jonów srebra i miedzi.
Regularna konserwacja bojlerów jest kluczowa dla bezpieczeństwa ciepłej wody podgrzewanej tym sposobem.
W przypadku wątpliwości co do właściwej eksploatacji urządzeń warto skontaktować się ze specjalistami ds. bezpieczeństwa wodnego z Bluecare, którzy doradzą, jak dbać o jakość ciepłej wody. Możliwe jest również przeprowadzenie oceny ryzyka instalacji.
Zachęcamy także do zapoznania się z naszym poradnikiem: Jak zabezpieczyć się przed Legionellą?
Alternatywy dla picia ciepłej wody z kranu
Jeśli potrzebujemy do picia ciepłej wody, najlepiej jest podgrzać zimną wodę pochodzącą bezpośrednio z wodociągów i spełniającą wszelkie normy bezpieczeństwa. Dzięki temu mamy większą kontrolę nad procesem podgrzewania oraz unikamy kontaktu z potencjalnie niebezpiecznymi substancjami, które mogą uwalniać się do ciepłej wody z bojlerów i rur grzewczych.
Obecnie proponowane są nowatorskie rozwiązania pozwalające na bezpiecznie picie wody o zwiększonej temperaturze prosto z kranu. Technologie te obejmują zazwyczaj użycie grzałki przepływowej, która podgrzewa wodę podczas jej wypływania z kranu. Podgrzanie jednak pdbywa się tuż przed pobraniem wody.
Bezpieczną alternatywą dla picia wody z kranu jest spożywanie wody źródlanej lub mineralnej w butelkach.
Choć może to być wygodne, regularne picie ciepłej wody z kranu nie jest zalecane. Spożycie takiej wody może grozić dostarczeniem do organizmu dużych ilości metali, patogenów i innych zanieczyszczeń. Pijąc ciepłą wodę z kranu, nie możemy mieć pewności co do jej wysokiej jakości i bezpieczeństwa – nawet, jeśli docierająca do nas wodociągami zimna woda jest uzdatniona.
Zdecydowanie bezpieczniej jest pić wodę zimną i samodzielnie ją podgrzewać. Warto pamiętać, że choć nasz organizm jest w stanie poradzić sobie z niewielką ilością zanieczyszczeń, to regularne spożywanie ciepłej wody z kranu może zwiększać ryzyko zdrowotne, zwłaszcza w przypadku osób z obniżoną odpornością.
Autorzy:
Akredytowane badania wody pod kątem Legionelli
Chcesz sprawdzić jakość wody w Twoim budynku? Zaoszczędź swój czas i zleć nam wykonanie badania, a my zadbamy o cały proces i skonsultujemy z Tobą otrzymane wyniki.
