Spis treści
- Nieprawidłowa temperatura w instalacji wodnej
- Niewłaściwe zaprojektowanie instalacji wodnej
- Zbyt rzadkie badania wykrywające bakterie Legionella w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenie
- Błędy w walce z Legionellą związane z nieodpowiednio dobranymi metodami dezynfekcji
- Brak regularnych przeglądów i konserwacji
- Ignorowanie przeszkolenia personelu i stworzenia harmonogramu zarządzania ryzykiem
- Brak oceny ryzyka dla instalacji wodnych
Nieprawidłowa temperatura w instalacji wodnej
Podstawowym zaniedbaniem sprzyjającym namnażaniu bakterii jest nieutrzymywanie temperatury wody zimnej poniżej 20°C oraz wody ciepłej powyżej 55°C. To właśnie w tym przedziale temperatur najlepiej rozwijają się bakterie z rodzaju Legionella. Niewłaściwa kontrola temperatury prowadzi do stworzenia idealnych warunków dla bakterii, dlatego tak istotne jest regularne monitorowanie i regulacja temperatury w systemach wodnych. W razie potrzeb należy przeprowadzać również termiczną dezynfekcję instalacji poprzez podgrzewanie wody powyżej 65°C, co prowadzi do eliminacji Legionelli.
Dowiedz się więcej: Na czym polega dezynfekcja termiczna instalacji wodnej?
Niewłaściwe zaprojektowanie instalacji wodnej
Ryzyko wystąpienia bakterii Legionella i innych mikroorganizmów chorobotwórczych zwiększa się także w przypadku niewłaściwego zaprojektowania instalacji wodnej. Konieczne jest zapewnienie odpowiedniej cyrkulacji wody, na co wpływ ma m.in. zastosowanie przewodów o określonej średnicy i wyeliminowanie marwych odcinków i zapobieganie powstawaniu nowym. Prowadzenie przewodów i zaślepianie ich z myślą o przyszłości („kiedyś ktoś może tu potrzebować zlewu/umywalki/prysznica”) może stworzyć poważne zagrożenie. Kluczowe jest również użycie w instalacji odpowiednich materiałów zgodnych z obowiązującymi normami.
Dlaczego odpowiedni projekt instalacji jest tak istotny?
Martwe odcinki w instalacji czy nieodpowiednia cyrkulacja wody prowadzą do stagnacji wody, czyli przestojów, co sprzyja rozwojowi biofilmu, a tym samym także bakterii Legionella w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia osób korzystających z instalacji.
Z tego względu należy także dbać o mało używane punkty poboru wody, takie jak nieużywane przez długi czas krany czy zawory. Takie punkty mogą stać się ogniskiem zakażenia, jeśli nie przeprowadza się regularnego płukania takich miejsc. W takich punktach można zastosować automatyczne zawory płuczące, które będą wymuszały przepływ wody w określonym czasie i zmniejszą ryzyko zastoju wody.
Dla zapewnienia bezpieczeństwa instalacji kluczowe jest jej odpowiednie zaprojektowanie oraz regularne przeglądy.
Zbyt rzadkie badania wykrywające bakterie Legionella w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenie
Bakterie Legionella pneumophila wykrywane są w badaniach wody, którym podlega ciepła woda użytkowa. Częstotliwość wykonywania takich badań dla budynków użyteczności publicznej określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
Częstotliwość badań określona przez Rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia
W niektórych placówkach medycznych badania należy wykonywać dwa razy w roku. Dotyczy to podmiotów wykonujących działalność leczniczą w postaci stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych, takich jak szpitale. Dla większości budynków częstotliwość ta to jednak tylko jedno badanie w roku, przy czym w kolejnych badaniach okres ten może być wydłużony nawet do 3 lat, jeśli nie stwierdzono odchyleń w poprzednich latach. Jeśli w którymś z badań stwierdzono obecność bakterii Legionella, częstotliwość wymaganych badań wody jest zwiększana.
Warto mieć na uwadze to, że rozwój bakterii do ilości przekraczającej wartości przedstawione w Rozporządzeniu nie zachodzi z dnia na dzień. Trzyletni okres przerwy jest bardzo długi i może sprawić, że przeoczymy moment, w którym bakterie da się usunąć prostymi działaniami, na początkowym etapie ich rozwoju. Gdy dojdzie do kolonizacji sieci, ich usuwanie jest znacznie bardziej skomplikowane, a co za tym idzie – bardziej kosztowne.
Sprawdź także: Przepisy i normy prawne dotyczące Legionelli
Częstotliwość i zakres wymaganych badań wody określone są przepisami prawnymi. Jeśli martwi nas stan instalacji w budynku lub zauważamy widoczny spadek jakości wody, możliwe jest jednak częstsze wykonywanie badań.
Jak często wykonywać badania wody w kierunku Legionelli?
Warto pamiętać o tym, że częstotliwość badań określona Rozporządzeniem określa maksymalny odstęp między badaniami. Oznacza to, że badania mogą być wykonywane częściej. W wielu przypadkach może to być wskazane, szczególnie wtedy, gdy – np. przez awarię – wystąpią czynniki ryzyka rozwoju bakterii Legionella, takie jak na przykład:
wyłączenie budynku na pewien czas z aktywnego użytkowania;
okresowe stwierdzenie nieprawidłowej temperatury w instalacji (powyżej 20°C w instalacji zimnej wody lub poniżej 50°C w instalacji ciepłej wody użytkowej);
stwierdzenie biofilmu lub znacznego zakamienienia elementów instalacji;
stwierdzenie zmian w składzie chemicznym wody;
pojawienie się zabarwienia czy zmiany zapachu wody;
awaria systemów dezynfekcji wody;
zaniedbanie harmonogramu płukania i/lub czyszczenia instalacji;
remonty lub prace konserwacyjne w ramach instalacji.
Legionella może rozwijać się w systemach wodnych w sposób niezauważalny, a jej obecność może zmieniać się w zależności od temperatury i innych czynników wymienionych wyżej. Z tego względu tak ważne są regularne badania mikrobiologiczne. Monitorowanie wody pozwala szybko zidentyfikować ewentualne zagrożenie i podjąć odpowiednie działania korygujące.
Błędy w walce z Legionellą związane z nieodpowiednio dobranymi metodami dezynfekcji
W walce z Legionellą wiele instytucji wybiera doraźne rozwiązania, takie jak jednorazowe zastosowanie środków chemicznych (np. chlorowanie) czy dezynfekcję termiczną, zamiast długofalowych, bardziej skutecznych strategii dezynfekcji. Problemem może być również niewłaściwe dozowanie chemikaliów lub użycie produktów niesprawdzonych pod kątem skuteczności wobec Legionelli.
Jaką metodę dezynfekcji wybrać?
Metody krótkoterminowe, jak dezynfekcja termiczna lub szokowa dezynfekcja chemiczna, mogą być skuteczne, jeśli są zastosowane na początkowym etapie skażenia, lub też mogą pomóc doraźnie zredukować liczbę bakterii w przypadku znacznej kontaminacji.
Jeśli pierwotna przyczyna skażenia, np. obecność biofilmu, nie zostanie jednak wyeliminowana, bakterie mogą nadal się namnażać. Jednorazowe metody dezynfekcji często pozostawiają w rurach biofilm wraz z bakteriami ukrytymi w jego wnętrzu, przez co problem po pewnym czasie powraca.
Zaleca się, by woda w instalacji była stale monitorowana, a w razie konieczności (brak możliwości uzyskania bezpiecznych parametrów, wysokie skażenie bakteriami) – dezynfekowana metodami ciągłymi, np. poprzez instalację generatora jonów srebra i miedzi.
Dezynfekcja chemiczna jest w wielu przypadkach skuteczym sposobem dezynfekcji instalacji, jednak zawsze musi być wykonana w sposób bezpieczny, dostosowany do budowy sieci i skali skażenia.
Ryzyko związane z zastosowaniem niewłaściwej metody
Problemem może być stosowanie niewłaściwych środków lub dawek preparatów. Jeżeli pomimo uzyskiwania skutecznych stężeń biocydu bakterie nadal występują, oznacza to, że przyczyna tkwi gdzie indziej i aby zlikwidować problem – należy ją odnaleźć i zlokalizować. Ponadto często pojawiającymi się błędami są:
zastosowanie środka, który nie jest dobrany pod kątem danej instalacji, co może spowodować jej uszkodzenie (np. korozję rur);
niewłaściwy czas działania lub nieprawidłowa dawka środka dezynfekującego, co może skutkować brakiem skuteczności lub pozostawieniem w wodzie wszelkich substancji stosowanych do dezynfekcji;
niedostatecznie wysoka temperatura wody – przy dezynfekcji termicznej powinna ona wynosić powyżej 65°C;
przepłukanie wysoką temperaturą/środkiem chemicznym wyłącznie przewodów głównych, a nieprzepłukanie kranów i innych końcówek instalacji po przeprowadzonej dezynfekcji – bakterie mogą gromadzić się w tych miejscach, dlatego tak ważne jest ich płukanie, regularne czyszczenie i dezynfekcja zanieczyszczonych wylewek (prysznice/krany/deszczownice itp.), a w razie potrzeby – wymiana.
W niektórych przypadkach środki chemiczne są stosowane bez wcześniejszej analizy, co ogranicza ich efektywność. Pamiętajmy o tym, że metoda dezynfekcji powinna być dobrana odpowiednio do konkretnej instalacji oraz skali problemu. W przypadku dezynekcji chemicznej stosowane środki również powinny być przystosowane do kontaktu z instalacją wody użytkowej.
Dowiedz się więcej: Metody zwalczania Legionelli w Polsce – którą wybrać?
Przy przeprowadzaniu czyszczenia, dezynfecji lub płukania instalacji niezbędne jest to, aby pamiętać o przepłukaniu również końcówek instalacji, np. kranów czy słuchawek prysznicowych.
Brak regularnych przeglądów i konserwacji
Wiele osób zarządzających budynkami zamieszkania zbiorowego czy szpitalami uznaje, że nie ma konieczności wykonywania modernizacji instalacji wody ciepłej, jeśli jej działanie spełnia podstawowe oczekiwania. Regularne przeglądy, konserwacja i modernizacja elementów instalacji wodnej jest jednak konieczna dla zapobiegania rozwojowi bakterii Legionella. W szczególności należy zwrócić uwagę na takie działania, jak:
odkamienianie elementów instalacji,
regularne płukanie końcówek instalacji,
czyszczenie i wymiana węży prysznicowych oraz perlatorów.
Dlaczego czyszczenie i przeglądy instalacji są tak ważne?
Zaniedbywanie monitorowania stanu technicznego instalacji sprzyja powstawaniu osadów, korozji i stagnacji wody, co prowadzi do rozwoju bakterii. Regularne przeglądy techniczne, czyszczenie i płukanie instalacji oraz usuwanie kamienia, osadów mineralnych oraz biofilmu są kluczowe dla zmniejszania ryzyka rozwoju Legionelli. W razie potrzeby należy wymienić lub zmodernizować przestarzałe elementy instalacji. Kluczowe tutaj są urządzenia takie, jak wymienniki, zbiorniki, wylewki itp.
Nie wiesz, jak często należy czyścić czy poddawać przeglądom instalację wodną w budynku? Skonsultuj się z ekspertami. Specjaliści ds. bezpieczeństwa wodnego z Bluecare, wyposażeni w najnowsze wytyczne, bogate doświadczenie i ugruntowaną wiedzę podpowiedzą, jak najlepiej zadbać o instalację w danym budynku.
Dla ochrony przed Legionellą kluczowe znaczenie ma nie tylko eksploatacja instalacji, ale także regularne przeglądy i konserwacje sieci.
Ignorowanie przeszkolenia personelu i stworzenia harmonogramu zarządzania ryzykiem
Niedostateczna wiedza personelu technicznego na temat zagrożeń związanych z Legionellą może być niebezpieczna. Nieświadomość zagrożeń może prowadzić do błędnych decyzji lub zaniedbań w utrzymaniu instalacji w związku ze zwalczaniem bakterii Legionella. Niektóre działania mogą spotkać się również z brakiem zrozumienia i dla przykładu płukanie instalacji będzie rozumiane jako marnowanie wody.
Jak temu zaradzić? Przede wszystkim warto zorganizować szkolenia dla personelu, które uzupełnią wiedzę pracowników na temat Legionelli oraz uświadomią im znaczenie odpowiedniej dbałości o procedury postępowania związane z utrzymaniem i eksploatacją instalacji.
Kluczowe jest również wprowadzenie wytycznych związanych z zarządzaniem ryzykiem i zwalczaniem bakterii Legionella. Jednym z elementów takiego dokumentu powinno być stworzenie harmonogramu monitorowania, czyszczenia i przeglądów instalacji oraz przeprowadzania działań prewencyjnych, takich jak płukanie instalacji czy dezynfekcja termiczna.
Ważne, by za koordynowanie działań związanych z ograniczaniem ryzyka odpowiedzialna była jedna osoba, a nie np. dział, ponieważ prędzej czy później doprowadzi to do rozmycia odpowiedzialności.
Brak oceny ryzyka dla instalacji wodnych
Skutecznym środkiem w zwalczaniu Legionelli może być przeprowadzenie szczegółowej analizy ryzyka związanego z bezpieczeństwem instalacji wodnych. Przeprowadzenie oceny ryzyka przez specjalistów uwzględnia potencjalne źródła zagrożenia oraz czynniki ryzyka, takie jak temperatura, przepływ wody i stan techniczny instalacji. Wnioski z analizy pozwalają wdrożyć skuteczne środki prewencyjne i kontrolne. Ocena ryzyka może być połączona z indywidualnym szkoleniem w zakresie zabezpieczania instalacji w konkretnym obiekcie.
Przeprowadź ocenę ryzyka: Oferta analizy ryzyka dla wewnętrznych systemów wodociągowych
Efektywna ochrona budynku przed Legionellą wymaga m.in. szkoleń pracowników, którzy eksploatują instalację.
Zapobieganie Legionelli wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje działania takie, jak: właściwe zaprojektowanie instalacji, utrzymanie odpowiednich temperatur w systemie, regularne badania wody, edukację personelu oraz wprowadzenie środków kontrolnych i zapobiegawczych, takich jak harmonogram płukania czy dezynfekcji instalacji. W przypadku skażenia lub występowania warunków podwyższonego ryzyka, warto zdecydować się na zastosowanie skutecznych metod dezynfekcji. Unikając powyżej opisanych błędów, można znacząco zmniejszyć ryzyko związane z Legionellą i zapewnić bezpieczeństwo użytkownikom danego budynku.
Autorzy:
Ocena ryzyka dla instalacji wodnych
Ocena ryzyka dla wewnętrznych systemów wodociągowych to audyt wykonywany pod kątem jakości wody w budynku. Pozwala na zidentyfikowanie potencjalnych przyczyn skażenia wody i wskazanie działań mających na celu eliminację zagrożeń.
