Spis treści
- Jak przeprowadzać regularną dezynfekcję instalacji wodnej?
- Jak często przeprowadzać dezynfekcję instalacji ciepłej wody użytkowej?
- O czym należy pamiętać w czasie procesu szokowej dezynfekcji chemicznej i termicznej?
- Z czego może wynikać brak skuteczności dezynfekcji?
- Jakie działania profilaktyczne warto wdrożyć poza dezynfekcją?
Jak przeprowadzać regularną dezynfekcję instalacji wodnej?
Dezynfekcja instalacji wodnych jest najczęściej przeprowadzana na dwa sposoby – w postaci dezynfekcji termicznej lub chemicznej. Na czym one polegają?
Dezynfekcja termiczna
Dezynfekcja termiczna polega na podgrzaniu wody w instalacji do temperatury do ok. 70°C i przepłukaniu każdego punktu poboru wody przez około 3 minuty. Najważniejsza jest jednak temperatura wody uzyskiwana na końcówce instalacji (w punktach poboru), która powinna wynieść minimum 63°C.
Taki zabieg skutecznie eliminuje bakterie Legionella z wody, jednak nie zawsze usuwa biofilm bakteryjny będący środowiskiem rozwoju bakterii. Oznacza to, że dezynfekcja termiczna nie zawsze prowadzi do całkowitego usunięcia Legionelli z systemu wodociągowego, co może skutkować nawrotami problemu skażenia.
Zaletą tej doraźnej metody dezynfekcji jest niewielki koszt i możliwość samodzielnego przeprowadzenia zabiegu. Istnieją jednak również wady dezynfekcji termicznej – częste przegrzewy mogą prowadzić do osadzania się kamienia, którego obecność jest czynnikiem rozwoju Legionelli. Kamień będzie również zwiększać chropowatość przewodów, ułatwiając formowanie się biofilmów bakteryjnych. Zakamienienie sprawia także, że efektywność instalacji spada. Warto również wspomnieć również o uszkodzeniach rur, które mogą prowadzić do ich zniszczenia i kosztownych napraw (naprężenia termiczne i efekt rozszerzania przewodów).
Przeczytaj: Na czym polega i jak przeprowadzić dezynfekcję termiczną?
Szokowa dezynfekcja chemiczna jest obok dezynfekcji termicznej najczęściej stosowanym sposobem profilaktycznej dezynfekcji instalacji wodnej. Metoda ta musi być wykonana przy wsparciu specjalistów.
Szokowa dezynfekcja chemiczna
Dezynfekcja chemiczna polega na wprowadzeniu do instalacji środków chemicznych o działaniu bakteriobójczym, takich: jak podchloryn sodu, dwutlenek chloru, nadtlenek wodoru czy jony srebra i miedzi. Proces pozwala na usunięcie zarówno bakterii, jak i osadów organicznych (biofilmów).
Dezynfekcja chemiczna może być przeprowadzana okresowo (szokowo, przy użyciu środków w dużych stężeniach) lub w sposób ciągły (stałe dozowanie środka dezynfekcyjnego w niskich stężeniach), który zapewnia długotrwałą ochronę przed rozwojem mikroorganizmów. Dezynfekcja szokowa trwa od 2 do 12 godzin, w czasie których nie można używać instalacji. Metodę cechuje wysoka skuteczność dezynfekcji, jednak musi być ona przeprowadzona przez specjalistów.
Jak często przeprowadzać dezynfekcję instalacji ciepłej wody użytkowej?
Temperatura wody w instalacji wody ciepłej powinna wynosić między 55°C a 60°C, przy czym mówimy tu o temperaturach w punktach poboru. Takie wartości nie tylko pozwalają zapobiegać rozwojowi Legionelli, ale też zapewniają bezpieczeństwo użytkowników. Jeśli w naszej instalacji mamy możliwość przeprowadzenia dezynfekcji termicznej instalacji c.w.u., warto regularnie korzystać z takiej opcji i wykonywać ją raz w miesiącu.
Kiedy możliwe jest przeprowadzenie profilaktycznej dezynfekcji termicznej w obiektach mieszkalnych?
Jeśli ciepło do ogrzania wody pozyskujemy z przedsiębiorstwa ciepłowniczego, w miesiącach zimowych, tj. najczęściej od października do kwietnia, możemy liczyć na odbiór wody o temperaturze nawet 70°C. Takie wartości pozwalają na przeprowadzenie skutecznego przegrzewu.
Sezon grzewczy wiąże się z podwyższeniem temperatury wody w instalacji c.w.u., co umożliwia mieszkańcom budynków komunalnych przeprowadzenie dezynfekcji termicznej. Zaleca się takie działanie raz w miesiącu.
W miesiącach letnich w niektórych miastach osiągnięcie i utrzymanie tak wysokich temperatur wody nie jest możliwe, gdyż temperatura wody w sieci spada poniżej temperatury skutecznej dezynfekcji. To właśnie w okresach letnich, szczególnie w sierpniu i wrześniu, bakteria Legionella osiąga natomiast szczyt swojej aktywności w wodzie.
Przegrzew wody może nie być możliwy również w przypadku korzystania z kotłów, pieców czy podgrzewaczy, które często nie są przystosowane do osiągania tak wysokich temperatur. W przypadku używania pomp ciepła, niektóre modele posiadają program automatycznego podgrzewania wody przy pomocy dodatkowych grzałek raz w miesiącu w celu przeprowadzenia dezynfekcji termicznej.
Profilaktyczna dezynfekcja w budynkach publicznych
Budynki zamieszkania zbiorowego, w szczególności szpitale i placówki oświatowe, są zobowiązane przez Sanepid do regularnej kontroli wewnętrznych instalacji wodnych pod kątem obecności bakterii Legionella. Podmioty te powinny sporządzić harmonogram dezynfekcji instalacji.
Dezynfekcję należy przeprowadzać regularnie szczególnie w przypadku obiektów letniskowych czy narażonych na przestoje w użytkowaniu. Wskazane jest jej wykonanie co najmniej raz w miesiącu i przed przywróceniem obiektu do funkcjonowania.
W przypadku instalacji przemysłowych częstotliwość dezynfekcji zależy od rodzaju prowadzonej działalności, np. w przemyśle spożywczym obostrzenia są wyjątkowo surowe.
Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) zaleca, by wieże chłodnicze i systemy klimatyzacji HVAC były kontrolowane raz w miesiącu oraz czyszczone i dezynfekowane co najmniej dwa razy w roku. Codziennie należy także kontrolować temperaturę, pH i stężenie dezynfektantów w instalacji wodnej. Filtry wodne należy dezynfekować zgodnie z zaleceniami producenta, co najmniej raz na 1-3 miesiące.
W celu ochrony przed Legionellą konieczna jest nie tylko regularna dezynfekcja instalacji wodnej, ale też kontrola, dezynfekcja i czyszczenie filtrów, pomp ciepła oraz systemów klimatyzacji HVAC.
Inne przypadki, w których należy przeprowadzić dezynfekcję
Według Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, dezynfekcję instalacji należy przeprowadzić dodatkowo w przypadku:
wyłączenia instalacji wodociągowej na dłużej niż 1 miesiąc;
modernizacji instalacji, wymiany jej elementów lub wykonania zabiegów konserwacyjnych, które mogły prowadzić do zanieczyszczenia wody w instalacji;
podejrzenia skażenia instalacji lub wtedy, gdy u użytkowników instalacji stwierdzono zachorowanie na legionelozę;
stwierdzenia skażenia potwierdzonego przez akredytowane badanie wody;
po awarii instalacji.
Szokowa dezynfekcja a odkamienianie instalacji
Dobrą praktyką jest przeprowadzenie raz w roku dezynfekcji chemicznej, co pozwala nie tylko na usunięcie Legionelli i innych mikroorganizmów. Należy natomiast dodatkowo dbać o eliminację środowiska odkładania się biofilmu bakteryjnego, czyli kamienia. Co kilka lat warto przeprowadzić gruntowne czyszczenie instalacji z narostów kamienia, co wpłynie nie tylko na bezpieczeństwo, ale również sprawność instalacji .
Jest to szczególnie wskazane przy regularnym wykonywaniu dezynfekcji termicznej, gdyż częste przegrzewy przyspieszają wydzielanie węglanu wapnia, co może powodować odkładanie się osadów w rurach. W takim przypadku, tak jak wspomniano, zwiększa się chropowatość powierzchni, co sprzyja rozwojowi bakterii Legionella i dodatkowo utrudnia dalsze działanie termiczne, ograniczając skuteczność tej metody dezynfekcji.
Instalacja powinna być zdezynfekowana po dokonaniu modernizacji, przebudowy czy konserwacji jej elementów.
O czym należy pamiętać w czasie procesu szokowej dezynfekcji chemicznej i termicznej?
Należy pamiętać o regularnej dezynfekcji nie tylko samej instalacji, ale także wszystkich jej elementów, takich jak np. zbiorniki. Producenci określonych urządzeń, jak klimatyzatory, pompy ciepła czy podgrzewacze wody, podają zalecenia dotyczące dezynfekcji. Należy czyścić i dezynfekować urządzenie nawet kilka razy w roku, jednak minimalna zalecana przez ECDC częstotliwość to raz na rok.
Środki ostrożności przy dezynfekcji termicznej
W przypadku procesu dezynfekcji termicznej należy pamiętać również o dokładnym przepłukaniu całej instalacji, łącznie z końcówkami, które należy dodatkowo wyczyścić. Przy płukaniu należy zachować wszelkie środki ostrożności, zarówno pod kątem zapobiegania oparzeniom, jak i ryzyka zakażenia bakteriami wypłukiwanymi z instalacji. Zalecane jest założenie maseczki FFP3.
Aspekty ważne przy użyciu środków chemicznych
W przypadku dezynfekcji chemicznej należy uważać w szczególności na kontakt z substancją chemiczną, która może spowodować zatrucie, poparzenie lub podrażnienie. Dezynfekcję chemiczną powinien przeprowadzić specjalista, który dobierze odpowiedni środek i jego dawkę. Może być konieczne także wstępne wyczyszczenie instalacji. Po wykonanej dezynfekcji należy dokładnie przepłukać system, by pozbyć się z wody martwych bakterii, oderwanych osadów i szkodliwych produktów ubocznych powstających w trakcie tego procesu. Należy również upewnić się, że dezynfektant nie pozostał w sieci i nie stanowi zagrożenia dla użytkowników.
Sprawdź także: Chemiczna i termiczna metoda dezynfekcji instalacji wodnych – porównanie
Przy przeprowadzaniu dezynfekcji przy użyciu środków chemicznych konieczne jest zastosowanie środków ochrony osobistej, jak rękawice, gogle czy maseczki.
Z czego może wynikać brak skuteczności dezynfekcji?
Regularna dezynfekcja jest prostym i skutecznym sposobem na zapobieganie rozwojowi bakterii Legionella w instalacji. Jego skuteczność w określonych przypadkach może być jednak ograniczona. Aby zapewnić efektywność dezynfekcji, ważne jest przestrzeganie zaleceń dotyczących temperatury, stężeń środków chemicznych oraz regularnego monitorowania stanu instalacji.
Nieskuteczna dezynfekcja termiczna
Najczęściej przyczyną braku skuteczności dezynfekcji termicznej są błędy w jej przeprowadzeniu, takie jak nieosiągnięcie wymaganej temperatury lub czasu płukania.
Należy pamiętać o tym, że temperatura ustawiona w miejscu podgrzewania wody musi być wyższa niż docelowa temperatura w kranach czy prysznicach. Im większy budynek, tym większe straty ciepła.
Czas płukania instalacji należy natomiast dobrać do temperatury, jaką udało się osiągnąć, kontrolując wydajność ogrzewania wody przez odkręcenie niewielkiej ilości kranów. Warto przy okazji wyczyścić perlatory i słuchawki prysznicowe, co pomoże zapobiec skażeniu wtórnemu.
Nieskuteczna szokowa dezynfekcja chemiczna
Również dezynfekcja chemiczna może okazać się nieskuteczna. Najczęstsze przyczyny w tym przypadku to:
nieodpowiednie stężenie środków chemicznych;
nierównomierne rozprowadzenie środka dezynfekującego w instalacji;
niewystarczający czas kontaktu środka dezynfekującego z powierzchniami instalacji;
obecność mieszaczy, które będą rozcieńczać dawkowany dezynfektant;
pominięcie fragmentów sieci i niedoprowadzenie czynnika do każdego punktu poboru.
Jedną z przyczyn skażenia instalacji bakteriami Legionella może być ich rozwój w miejscach, gdzie dochodzi do zastojów wody, jak zbiorniki. W czasie dezynfekcji należy przyłożyć szczególną uwagę do tych elementów instalacji.
Inne możliwe przyczyny nieskuteczności dezynfekcji
Inne możliwe przyczyny braku skuteczności dezynfekcji termicznej lub szokowej chemicznej to:
zły stan techniczny instalacji – oprócz profilaktycznej dezynfekcji, istotne jest także regularne czyszczenie instalacji ciepłej wody, usuwanie kamienia i rdzy, a w razie potrzeby modernizacja lub wymiana elementów instalacji;
skażenie mikrobiologiczne – skuteczność dezynfekcji zależy w dużej mierze od stopnia zanieczyszczenia mikrobiologicznego oraz od rodzaju osadów; w przypadku dużych zanieczyszczeń często nie wszystkie bakterie są usuwane i efekt jest terminowy;
obecność w wodzie substancji korzystnych dla wzrostu bakterii, takich jak kamień czy rdza;
obecność zastojów wodnych bez odpowiedniej cyrkulacji wody (zbiorniki na ciepłą wodę użytkową, zbiorniki przeponowe, nieużywane elementy instalacji czy martwe końce, do których nie dociera gorąca woda) – ważna jest dezynfekcja również tych miejsc, a często także ich usunięcie z instalacji ciepłej wody użytkowej.
Jakie działania profilaktyczne warto wdrożyć poza dezynfekcją?
Profilaktyczna dezynfekcja instalacji wodnych to nie wszystko – by ochronić budynek przed Legionellą, warto wdrożyć dodatkowe działania zapobiegawcze. Kluczowe dla wielu podmiotów może być przeprowadzenie oceny ryzyka instalacji wodnej, które pomoże w zidentyfikowaniu potencjalnych źródeł skażenia, a następnie ich wyeliminowaniu. Ponadto możliwe działania to:
regularne czyszczenie instalacji wodnej, jej przeglądy, konserwacje i modernizacje;
wdrożenie systemu automatycznego płukania instalacji wodnej;
regularny serwis wszystkich urządzeń połączonych z instalacją, np. zbiorników;
wdrożenie harmonogramu kontroli parametrów instalacji (np. temperatury);
wdrożenie systemów dezynfekcji ciągłej, które są najbardziej pewną metodą zapobiegania rozwojowi Legionelli – najpopularniejsze są rozwiązania bazujące na dozowaniu dwutlenku chloru lub jonów srebra i miedzi.
Regularne przeglądy i serwisy wszystkich elementów instalacji, w tym filtrów wodnych, są podstawą do zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania wody pochodzącej z danego systemu.
Podsumowując, regularne czyszczenie instalacji, jej odkamienianie i profilaktyczna dezynfekcja są skutecznymi sposobami na zmniejszenie ryzyka skażenia bakteriami Legionella. Procedury te są szczególnie istotne w przypadku starych instalacji oraz budynków, w których występują przestoje w używaniu instalacji wodnej. Dodatkowo pomocne mogą być takie działania, jak: przeprowadzenie oceny ryzyka, modernizacja systemu, regularne badania wody pod kątem Legionelli oraz wdrożenie rozwiązań takich, jak systemy automatycznego płukania czy systemy dezynfekcji ciągłej.
Autorzy:
Szybkie usunięcie bakterii Legionella z instalacji
Zadbaj o stan swojej instalacji i pozbądź się zanieczyszczeń w zaledwie 1 dzień! Zleć wykonanie dezynfekcji chemicznej i wyeliminuj zagrożenie skażenia wody, bez ponoszenia wysokich kosztów.
