Wpływ temperatury na rozwój Legionelli
Jedną z cech Legionelli jest termofilność, czyli inaczej ciepłolubność. Bakterie Legionella rozwijają się w przedziale temp. od 20°C do 50°C. Największą aktywność wykazują w temperaturze wody od 30°C do 40°C.
Poza naturalnym środowiskiem Legionella występuje m.in. w wewnętrznych instalacjach wodnych, które stanowią jedno z głównych źródeł zakażenia tym patogenem. Szczególnie duże ilości tych bakterii można znaleźć w ciepłej wodzie użytkowej, która w pewnych warunkach może mieć mniej niż 50°C.
Legionella doskonale rozwija się również w naszych płucach, gdzie temperatura wynosi ok. 37°C. Na legionellozowe zapalenie płuc możemy zachorować m.in. poprzez wdychanie wodnego aerozolu zawierającego bakterie Legionella pneumophila, np. podczas korzystania z prysznica. Skażenie bakteriami z rodziny Legionella stanowi zatem poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.
W tym artykule wyjaśniamy również, jak zmniejszyć ryzyko namnożenia Legionelli w instalacji związane z temperaturą wody.
Ryzyko rozwoju Legionelli a temperatura
W prawidłowo funkcjonującej instalacji wodnej ryzyko rozwoju Legionelli jest bardzo małe. Zaleca się utrzymanie w punktach czerpalnych temperatury wody w przedziale od 55°C do 60°C dla wody ciepłej i poniżej 20°C dla wody zimnej.
Jeśli jednak temperatura wody zimnej wzrasta powyżej 20°C, a wody ciepłej spada poniżej 50°C, istnieje wysokie ryzyko pojawienia się tych mikroorganizmów w instalacji.
Pomiar temperatury wody w punkcie czerpalnym.
Rozwój bakterii Legionella w wodzie zimnej
W przypadku zimnej wody użytkowej, pierwszym potencjalnym miejscem sprzyjającym rozwojowi bakterii są zbiorniki magazynujące wodę. Duże obiekty, takie jak szpitale, często posiadają zbiorniki na wodę pitną.
Jeżeli zbiorniki te są niewłaściwie zaprojektowane, źle wykonane lub eksploatowane może doprowadzić do skażenia instalacji. Zbyt duże zbiorniki sprawiają, że przechowywana woda ogrzewa się pod wpływem otoczenia.
Kolejnym istotnym elementem jest izolacja termiczna zbiornika oraz przewodów instalacji wody zimnej. Słabo izolowane rurociągi narażają wodę na samoistne ogrzewanie podczas przepływu do punktu czerpalnego.
Często w instalacjach woda zimna ogrzewa się pod wpływem urządzeń grzewczych (np. w kotłowni) czy też sąsiednio biegnących przewodów, przykładowo ciepłej wody. Nieużywane i zaślepione punkty w instalacji również stanowią miejsce, gdzie woda może osiągnąć korzystną temperaturę do namnożenia bakterii.
Bakterie Legionella w wodzie ciepłej
Ryzyko rozwoju bakterii Legionella w ciepłej wodzie użytkowej jest znacznie wyższe, niż w zimnej. Pierwsze problemy mogą wynikać już z samego przygotowania ciepłej wody i podgrzewania jej do zbyt niskiej temperatury. Na tym etapie ciepła woda powinna mieć przynajmniej 55°C.
Rozwój bakterii w zbiornikach magazynujących c.w.u.
Elementem, w którym może dojść do rozwoju Legionelli (podobnie jak w przypadku zimnej wody użytkowej) są zbiorniki magazynujące i przygotowujące c.w.u. Ryzyko namnażania bakterii pojawia się głównie w dolnej części zbiornika, gdzie znajduje się dopływ wody zimnej i temperatura jest najniższa.
Nawet jeśli woda w zbiorniku osiąga temperaturę uznawaną za bezpieczną (tj. 55°C), to podczas użytkowania zbiornik jest dopełniany wodą o niższej temperaturze. W przypadku zasilania zimną wodą, bez wcześniejszego wstępnego podgrzania w strefie dennej, temperatura może spaść do około 40°C. W połączeniu z nagromadzonymi na dnie osadami, które zawierają substancje odżywcze dla bakterii, dno zbiornika stwarza idealne warunki do ich namnażania.
Instalacja solarna a zagrożenie Legionellą
Często stosuje się wstępne podgrzewanie wody za pomocą odnawialnych źródeł energii, np. paneli solarnych. Należy jednak pamiętać, że w okresach niekorzystnych (np. zimą) może wystąpić problem z uzyskaniem pożądanej temperatury.
Bakterie mają korzystne warunki do rozwoju w zasobnikach magazynujących ogrzaną wodę wtedy, gdy woda o temperaturze poniżej 40°C pozostaje w nich przez dłuższy czas. Dlatego zaleca się wyposażyć zbiorniki w wężownicę solarną umieszczoną w środkowej części zbiornika głównego, bez stosowania dodatkowych zbiorników do wstępnego podgrzewania.
Wpływ izolacji termicznej rurociągów na namnażanie bakterii
Kluczową rolę w zapobieganiu rozwojowi Legionelli odgrywa odpowiednia izolacja przewodów i urządzeń. Nieprawidłowa izolacja powoduje straty ciepła i wychładzanie ciepłej wody użytkowej. W efekcie do punktu czerpalnego doprowadzana jest woda o temperaturze poniżej 50°C, co zwiększa ryzyko namnażania bakterii. W punktach rzadko używanych ciepła woda może wystudzić się nawet do temperatury otoczenia, czyli około 20°C.
W dużych obiektach z rozległą instalacją wodną stosuje się recyrkulację, która wymusza przepływy w przewodach głównych. W razie pojawienia się skażenia, w recyrkulacji może nastąpić szybkie rozprzestrzeniania się Legionelli po całej instalacji. Dlatego w instalacji recyrkulacyjnej należy:
- Utrzymywać temperaturę w przewodach recyrkulacyjnych powyżej 50°C.
- Zapewnić dobrą izolację termiczną przewodów recyrkulacyjnych.
- Zadbać o odpowiednią prędkość przepływu w recyrkulacji.
Pamiętajmy też, że woda jest recyrkulowana w przewodach głównych, natomiast podejścia do punktów czerpalnych mogą być narażone na przestoje i spadek temperatury.
Jak zmniejszyć ryzyko skażenia Legionellą związane z temperaturą?
Aby uniknąć namnażania bakterii w wodzie, temperatura wody zimnej powinna pozostawać niska, a ciepłej wody użytkowej wysoka. Należy unikać przedziału temperaturowego 20°C-50°C.
W praktyce oznacza to:
- Dbanie o dobrą izolację termiczną przewodów i urządzeń.
- Zapobieganie zastojom wody poprzez regularne płukanie i usuwanie nieużywanych odcinków instalacji.
- Regularne inspekcje i konserwacje zbiorników magazynujących.
Kluczowym czynnikiem w walce z Legionellą jest kontrolowanie temperatury wody.
Dodatkowo w przypadku wody ciepłej należy:
wyregulować recyrkulację tak, aby zapewnić odpowiednią temperaturę we wszystkich punktach sieci,
zapewnić mieszanie się wody w zbiorniku w celu usunięcia uwarstwienia temperaturowego (np. przy pomocy pompy bocznikowej).
Dezynfekcja termiczna wody – tzw. przegrzew
W sytuacji skażenia instalacji ciepłej wody użytkowej bakteriami Legionella, najprostszym sposobem usunięcia bakterii jest dezynfekcja termiczna (tzw. przegrzew). Polega ona na podniesieniu temperatury c.w.u. powyżej 63°C i płukaniu wszystkich fragmentów sieci.
Przeprowadzenie dezynfekcji termicznej daje szybki efekt i jest dobrym rozwiązaniem w sytuacji skażenia, gdy chcemy chronić użytkowników, a nie mamy do dyspozycji alternatywnych środków oczyszczania wody.
Częste i długie stosowanie dezynfekcji termicznej może jednak pogorszyć sytuacje w budynku. W instalacji zacznie strącać się kamień, który sprzyja powstawaniu biofilmu bakteryjnego. Należy również pamiętać, że wykonanie przegrzewu w zdecydowanej większości przypadków nie eliminuje całkowicie problemu.
Dezynfekcja termiczna wody to często pierwszy krok w walce z bakteriami Legionella.
Jak zabezpieczyć instalację, kiedy temperatura wody jest nieodpowiednia?
Temperatura wody w instalacjach wodociągowych ma ogromny wpływ na ryzyko pojawienia się Legionelli. Należy unikać stwarzania korzystnych warunków temperaturowych dla jej rozwoju.
Warto też okresowo przeprowadzać przeglądy instalacji i urządzeń, by upewnić się, że uzyskiwana jest maksymalna możliwa efektywność systemu wodnego.
Gdy uzyskanie bezpiecznych temperatur nie jest możliwe, należy rozważyć wspomaganie systemem zabezpieczającym wodę, który dawkuje w sposób ciągły bezpieczne i przeznaczone w tym celu biocydy, takie jak związki chloru lub jony srebra i miedzi.
Należy również częściej kontrolować instalację, przeprowadzając badania wody, aby w razie wystąpienia skażenia szybko zareagować, nie dopuszczając do dalszej kolonizacji instalacji.
Zamów dezynfekcję chemiczną
Szybko usuń problem skażenia instalacji bakteriami Legionella. Działamy w całej Polsce.
Źródła:
- Tony Green PPL Training Script 2021
Autorzy:
Masz problem z Legionellą?
Pomożemy Ci znaleźć przyczynę skażenia wody i zaproponujemy rozwiązanie, które skutecznie usunie bakterie w Twoim budynku.
