Spis treści
- Akredytowane badania wody
- ASHRAE
- Audyt
- Awaria
- Bakterie wskaźnikowe
- Biocyd
- Biofilm
- Budynek użyteczności publicznej
- Choroba legionistów
- Choroba zakaźna
- Czas kontaktu
- Czas retencji
- Czynnik chorobotwórczy
- Dawka zakaźna
- Dezynfekcja wody
- Dezynfekcja instalacji wodnej
- Diagnozowanie
- Dostawca wody
- Działania korygujące
- Działania naprawcze
- Generator jonów
- Gorączka Pontiac
- Grupa ryzyka
- HVAC
- Inhibitory korozji
- Instalacja wodociągowa
- Instalacja wodociągowa ciepłej wody użytkowej (CWU)
- Instalacja wodociągowa zimnej wody
- Jakość wody
- Jednostka tworząca kolonię (jtk, CFU)
- Kontrola
- Końcówka instalacji wodnej
- Korozja
- Legionella
- Legionella pneumophila
- Legionelloza
- Martwy odcinek
- Metoda długoterminowa dezynfekcji instalacji
- Metoda hodowlana
- Metoda krótkoterminowa dezynfekcji instalacji
- Mikroaerozole
- Mikroorganizm
- Niebezpieczne warunki
- Niebezpieczne zdarzenie
- Objawy grypopodobne
- Ocena ryzyka
- Ognisko choroby
- Ogólna liczba bakterii
- Ogólna liczebność bakterii psychrofilnych
- Ogólna liczebność bakterii mezofilnych
- Okres inkubacji
- Osad mineralny
- Osad organiczny
- Parametry jakości wody grupy A
- Parametry jakości wody grupy B
- Parametry hodowlane
- Perlator
- Płukanie instalacji
- Profilaktyka
- Próbka wody
- Przegrzew
- Przewodność elektrolityczna właściwa (PEW)
- Punkty kontrolne
- Reakcja na nieprzewidziane zdarzenia
- Rozpylanie wody
- Ryzyko
- Sanepid
- Serotyp
- Sieć wodociągowa
- Skażenie
- Sposoby ograniczenia zagrożenia bakteriami Legionella
- Stagnacja
- Substancje odżywcze
- Syndrom chorego budynku
- Systemy wodne budynku
- Sztuczny rezerwuar
- Ślepe odnogi
- Środek bezpieczeństwa
- Środek dezynfekujący
- Test PCR
- Testy antygenowe
- Testy kasetkowe
- Testy molekularne
- Uzdatnianie wody
- Walidacja
- Weryfikacja
- Węzeł ciepłowniczy
- Wieża chłodnicza
- Wskaźnik zanieczyszczenia kałowego
- Zachorowanie
- Zagrożenie
- Zakamienienie
- Zakażenie
- Zanieczyszczenie wody
- Zarażenie
Akredytowane badania wody
Badania przeprowadzane przez laboratoria posiadające certyfikaty zgodności z międzynarodowymi normami (np. ISO), zapewniające wiarygodność i dokładność wyników dotyczących oceny jakości wody i obecności bakterii Legionella. Sanepid akceptuje jedynie wyniki badań wody wykonane akredytowaną metodą hodowlaną według normy PN-EN ISO 11731.
Szukasz akredytowanych badań wody? Sprawdź ofertę Bluecare!
ASHRAE
Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Ogrzewnictwa, Chłodnictwa i Klimatyzacji (American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers). ASHRAE opracowuje wytyczne dotyczące zarządzania ryzykiem związanym z Legionellą w systemach wodnych i klimatyzacyjnych.
Audyt
Szczegółowa inspekcja i ocena zarządzania ryzykiem wystąpienia Legionelli w systemach wodnych. Audyt obejmuje przegląd dokumentacji, ocenę ryzyka, rewizję działań profilaktycznych oraz monitorowanie jakości wody, co pozwala na weryfikację skuteczności działań kontrolnych.
Awaria
Nieprzewidziane zdarzenie w systemie wodnym, które może zaburzyć pracę instalacji oraz prowadzić do zmiany warunków w niej panujących (temperatura, ciśnienie, przepływ wody). Może mieć różną przyczynę i zakres. Awaria może prowadzić do nagłego zwiększenia stopnia zanieczyszczenia wody, w tym do rozwoju zanieczyszczeń mikrobiologicznych, co wymaga natychmiastowej reakcji.
Bakterie wskaźnikowe
Bakterie używane jako wskaźnik zanieczyszczenia wody lub obecności patogenów. Wskaźnikowe bakterie kałowe, takie jak Escherichia coli, mogą wskazywać na potencjalne zagrożenie mikrobiologiczne. Jako gatunki wskaźnikowe używane są również bakterie z grupy coli czy enterokoki, a także czasami Salmonella i Campylobacter.
Biocyd
Substancja chemiczna używana do zwalczania i/lub kontrolowania liczebności szkodliwych mikroorganizmów, takich jak bakterie Legionella, w systemach wodnych. Biocydy dzielą się na utleniające (np. chlor) i nieutleniające.
Biofilm
Inaczej błona biologiczna. Jest to złożona, zwarta struktura składająca się z wielu warstw mikroorganizmów, które osadzają się na różnych powierzchniach mających kontakt z wodą, m.in. na wewnętrznych powierzchniach rur. Ich namnażaniu sprzyja korozja i występujące osady, spowodowane m.in. przez twardą wodę.
Biofilm tworzy korzystne środowisko dla rozwoju bakterii i innych mikroorganizmów, chroniąc je przed niesprzyjającymi warunkami i sprzyjając ich namnażaniu. W skład biofilmu powstającego w instalacjach wodnych mogą wchodzić bakterie Legionella, a także inne bakterie, grzyby, glony, czy pierwotniaki.
Dowiedz się więcej: Czym jest biofilm bakteryjny i jak go usunąć?
Biofilm to struktura składająca się z mikroorganizmów i produktów ich przemiany materii. Chroni bakterie znajdujące się w jej wnętrzu i tworzy warunki sprzyjające rozwojowi kolejnych drobnoustrojów.
Budynek użyteczności publicznej
Obiekt dostępny dla społeczeństwa, taki jak: szpital, szkoła, biurowiec czy hotel, gdzie ryzyko rozwoju Legionelli musi być szczególnie kontrolowane ze względu na dużą liczbę użytkowników. Jest to istotne zwłaszcza w placówkach takich, jak: szpitale, kliniki i domy opieki społecznej, w których przebywają osoby z grupy ryzyka.
Choroba legionistów
Ciężka postać legionellozy, w której dochodzi do zapalenia płuc. Choroba legionistów może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet zgonu. Jeśli w przebiegu legionellozy stwierdza się zapalenie płuc, konieczne jest specjalistyczne leczenie szpitalne. Na rozwój choroby legionistów narażone są szczególnie osoby o obniżonej odporności.
Choroba zakaźna
Schorzenie wywołane przez patogeny, które mogą przenosić się między organizmami, bezpośrednio lub pośrednio. Legionelloza jest przykładem choroby zakaźnej przenoszonej drogą inhalacyjną przez skażone mikroaerozole, niemożliwe jest jednak zarażenie się od innego człowieka.
Czas kontaktu
Czas, jaki jest potrzebny, aby chemikalia stosowane w celu dezynfekcji wody skutecznie oczyściły i/lub zdezynfekowały dany system.
Czas retencji
Czas, przez jaki substancja chemiczna (np. środek dezynfekujący) pozostaje w systemie wodnym.
Czynnik chorobotwórczy
Wirus, bakteria lub inny patogen, który może wywołać chorobę u ludzi. Legionella jest przykładem czynnika chorobotwórczego.
Dawka zakaźna
Minimalna ilość bakterii Legionella, która jest potrzebna do wywołania zakażenia u człowieka. Dokładna dawka zakaźna zależy od wielu czynników, w tym od: szczepu Legionelli, stanu zdrowia osoby narażonej oraz warunków środowiskowych. W przypadku Legionelli dawka zakaźna może wynosić zaledwie kilka bakterii wdychanych z aerozolem, choć taka ekspozycja nie zawsze prowadzi do zachorowania u zdrowych osób.
Dezynfekcja wody
Dezynfekcja wody to proces usuwania lub niszczenia mikroorganizmów w wodzie, w tym bakterii Legionella, za pomocą środków chemicznych (np. chlor i jego związki) lub metod fizycznych (np. temperatura, promieniowanie UV).
Dezynfekcja instalacji wodnej
Procedura oczyszczania systemu wodociągowego z bakterii i innych patogenów za pomocą biocydów, gorącej wody lub innych metod dezynfekcyjnych. Ważną częścią procesu dezynfekcji instalacji jest upewnienie się, że zniszczone zostały nie tylko wolne mikroorganizmy, ale także tworzony przez nie biofilm. Zaleca się regularne wykonywanie dezynfekcji instalacji, by zapobiegać skażeniom.
Diagnozowanie
Proces identyfikacji choroby lub obecności patogenów w systemach wodnych lub w organizmie. W kontekście Legionelli diagnozowanie obejmuje metody laboratoryjne, takie jak hodowla bakterii lub testy molekularne.
Dostawca wody
Przedsiębiorstwo odpowiedzialne za dostarczanie wody pitnej do danego budynku. Dostawca powinien monitorować jakość dostarczanej wody pod kątem m.in. skażeń mikrobiologicznych, w tym sprawdzania, czy poziom bakterii Legionella nie przekracza akceptowalnego poziomu wyznaczonego przez normy jakości wody.
Działania korygujące
Działania podejmowane w celu skorygowania warunków i wyeliminowania przyczyn niezgodności w systemie wodnym, które to czynniki mogą sprzyjać rozwojowi Legionelli. Działania te mogą obejmować dostosowanie parametrów pracy instalacji wodnej oraz wprowadzenie procedur zapobiegawczych.
Działania naprawcze
Proces przywracania prawidłowego funkcjonowania instalacji wodnych po wykryciu problemów, takich jak awaria lub podwyższony poziom bakterii. Skuteczne działania naprawcze mogą obejmować kompleksową dezynfekcję oraz naprawę uszkodzonych elementów instalacji.
Generator jonów
Urządzenie stosowane w instalacjach wodnych w celu zapobiegania skażeniom Legionellą i innymi bakteriami, a także w celu ich usuwania. Urządzenie wytwarza jony miedzi i srebra, które mają działanie bakteriobójcze.
Dowiedz się więcej: Czym jest generator jonów srebra i miedzi?
Generator jonów srebra i miedzi to jeden z najskuteczniejszych sposobó dezynfekcji instalacji wodnych.
Gorączka Pontiac
Łagodna postać legionellozy, która przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Symptomy przypominają przeziębienie lub grypę i trwają kilka dni, po czym choroba samoistnie ustępuje.
Grupa ryzyka
Są to osoby szczególnie narażone na ciężkie zakażenie bakteriami Legionella, w tym: osoby starsze, palacze, osoby z obniżoną odpornością (np. pacjenci onkologiczni lub leczeni immunosupresyjnie), osoby z chorobami przewlekłymi (np. cukrzycą, chorobami nerek lub układu oddechowego). W przypadku osób z grupy ryzyka ekspozycja na bakterie Legionella jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ nawet niewielka ich ilość może prowadzić do ciężkiego przebiegu choroby.
HVAC
HVAC (ang. Heating, Ventilation, and Air Conditioning) to systemy ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji stosowane w budynkach. Spotyka się je szczególnie w dużych nieruchomościach, takich jak szpitale czy hotele. System HVAC ma na celu kontrolę temperatury, wilgotności i jakości powietrza. W instalacji HVAC, w przeciwieństwie do klasycznej klimatyzacji, może dochodzić do tworzenia się aerozoli wodnych, co stwarza ryzyko przenoszenia bakterii Legionella, jeśli systemy nie są regularnie czyszczone, monitorowane i konserwowane.
Inhibitory korozji
Substancje chemiczne dodawane do wody w celu spowolnienia lub zapobiegania procesowi korozji instalacji wodnej, co pomaga w utrzymaniu integralności systemu i ograniczeniu powstawania biofilmu.
Instalacja wodociągowa
Sieć rur i urządzeń służących do dystrybucji wody w budynku, które mogą być źródłem rozwoju Legionelli. Właściwa konserwacja instalacji oraz monitorowanie jakości wody są kluczowe dla zapobiegania zakażeniom.
Instalacja wodociągowa ciepłej wody użytkowej (CWU)
Część instalacji dostarczającej ciepłą wodę do budynku. Jest szczególnie narażona na rozwój Legionelli, jeśli woda w instalacji ma temperaturę niższą niż 50°C. Regularny przegrzew instalacji, czyli podgrzewanie wody powyżej 63°C, może skutecznie zapobiegać namnażaniu się bakterii.
Instalacja wodociągowa zimnej wody
Część instalacji dostarczającej zimną wodę, która również może być zagrożona rozwojem Legionelli, jeśli temperatura wody wzrośnie powyżej 20°C. W celu przeciwdziałania skażeniom należy monitorować temperaturę wody oraz unikać powstawania jej zastojów.
Jakość wody
Zestaw parametrów fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych, które określają przydatność wody do określonych celów, takich jak bezpośrednie spożycie, kąpiel czy zastosowania przemysłowe. Utrzymanie wysokiej jakości wody jest kluczowe w zapobieganiu chorobom, takim jak legionelloza.
Jednostka tworząca kolonię (jtk, CFU)
CFU, z ang. colony-forming unit, to miara ilości żywych bakterii w próbce wody, wyrażona jako liczba kolonii mikroorganizmów zdolnych do wzrostu w warunkach podłoża hodowlanego. Skrót jtk lub CFU stosuje się także do określenia stężenia bakterii Legionella w systemach wodnych.
W przypadku budynków pierwszej kategorii (szpitale, przychodnie, budynki zamieszkania zbiorowego, hotele, internaty, domy opieki społecznej, budynki użyteczności publicznej: przedszkola, szkoły, budynki administracji, biurowce) dopuszczalna ilość Legionelli wykrytej w wodzie to 100 jtk/100 ml, natomiast dla budynków drugiej kategorii (szpitale i kliniki, w których leczeni są pacjenci o obniżonej odporności) jest to 50 jtk/1000 ml.
Kontrola
Proces monitorowania i oceny parametrów instalacji wodnych w celu wczesnego wykrycia obecności bakterii Legionella. Systematyczna kontrola umożliwia wczesne podjęcie działań korygujących, co minimalizuje ryzyko powstania skażenia.
Końcówka instalacji wodnej
Ostatni element systemu wodociągowego, w którym następuje wypływ wody użytkowej. Może to być np. kran, prysznic, wylewka czy zawór. Jest to kluczowe miejsce w kontekście ryzyka rozwoju bakterii Legionella, ponieważ w końcówkach instalacji może dochodzić do stagnacji wody, powstawania rdzy, kamienia i biofilmu. Utrzymanie czystości i regularna dezynfekcja końcówek instalacji wodnej są istotne w celu zredukowania ryzyka rozwoju bakterii Legionella.
Korozja
Proces chemiczny lub elektrochemiczny, w wyniku którego materiały, szczególnie metale, ulegają degradacji. W instalacjach wodnych korozja może prowadzić do uszkodzeń przewodów, sprzyjając jednocześnie powstawaniu biofilmów i rozwojowi bakterii Legionella.
Korozja instalacji wodnej sprzyja powstawaniu biofilmu i rozwojowi drobnoustrojów chorobotwórczych mogących być źródłem skażenia wody.
Legionella
Bakterie z rodzaju Legionella to bakterie Gram-ujemne posiadające zdolność ruchu – charakteryzują je 1-3 polarnie umieszczone wici. Mikroorganizmy te licznie występują w środowisku wodnym na całym świecie, a także w glebie i gorących źródłach wody. Legionella może występować także w sztucznych rezerwuarach wodnych i w systemach dystrybucji wody, zwłaszcza takiej o temperaturze pomiędzy 20 a 50°C. Bakterie te u ludzi mogą powodować choroby układu oddechowego: gorączkę Pontiac i nietypowe zapalenie płuc – chorobę legionistów.
Legionella pneumophila
Najbardziej niebezpieczny gatunek bakterii z rodzaju Legionella, odpowiedzialny za większość przypadków legionellozy. L. pneumophila jest najczęściej wykrywana w wodzie wodociągowej, wieżach chłodniczych oraz systemach grzewczych i klimatyzacyjnych.
Legionelloza
Choroba zakaźna wywołana przez bakterie z rodzaju Legionella. Zakażenie dotyczy dróg oddechowych i może przybierać różne formy: łagodnej gorączki Pontiac lub ciężkiej choroby legionistów. Chorobę najczęściej wywołuje bakteria Legionella pneumophila. Zakażenie jest szczególnie niebezpieczne dla osób z obniżoną odpornością.
Martwy odcinek
Martwy odcinek (ang. dead leg) jest to bardzo rzadko używana część instalacji wodociągowej, w której dochodzi do przepływu wody tylko w trakcie używania punktu czerpanego zlokalizowanego na końcu odcinka. Punkt ten jest nieużywany lub używany bardzo rzadko.
Metoda długoterminowa dezynfekcji instalacji
Systematyczne działania profilaktyczne, które mają na celu nie tylko pozbycie się patogenów z instalacji, ale także długoterminową kontrolę i zarządzanie ryzykiem związanym z Legionellą. Są to takie działania, jak: regularna konserwacja, monitorowanie, optymalizacja parametrów w systemach wodnych, instalacja generatorów dwutlenku chloru, nadtlenku wodoru lub jonów srebra i miedzi.
Metoda hodowlana
Technika laboratoryjna stosowana w mikrobiologii do wykrywania i zliczania bakterii Legionella w próbce wody poprzez jej hodowlę na specjalnym podłożu. Jest to metoda referencyjna dla oceny ilości bakterii Legionella w systemach wodnych. Wyniki badania są dostępne po kilku dniach i są akceptowane przez Sanepid.
Metoda krótkoterminowa dezynfekcji instalacji
Działania mające na celu szybkie i często doraźne ograniczenie zagrożenia w systemie wodnym. Może to być chemiczna lub termiczna dezynfekcja szokowa oraz płukanie instalacji w odpowiedzi na wykrycie Legionelli. Takie metody muszą być powtarzane co określony czas, ponieważ często nie są skuteczne w kontekście całkowitego usuwania biofilmu, przez co skażenie powraca.
Mikroaerozole
Drobne kropelki wody o średnicy poniżej 5 µm unoszące się w powietrzu, które mogą być wdychane przez ludzi i stać się źródłem zakażenia bakterią Legionella, jeśli w kropelkach znajduje się bakteria. Aerozole te mogą powstawać np. podczas korzystania z pryszniców, jacuzzi czy nawilżaczy powietrza.
Mikroaerozole zawierające kropelki wody z bakteriami są źródłem zarażenia Legionellą.
Mikroorganizm
Organizm o mikroskopijnych rozmiarach, taki jak: bakteria, wirus, grzyb czy pierwotniak. Niektóre mikroorganizmy mogą powodować choroby, podczas gdy inne są nieszkodliwe lub korzystne dla organizmu.
Niebezpieczne warunki
Warunki w instalacji wodnej, które sprzyjają rozwojowi bakterii Legionella. Może to być: stagnacja wody, nieodpowiednia jej temperatura (20-50°C) czy skorodowane przewody. Mogą one wystąpić również w wyniku braku regularnej konserwacji instalacji wodnych lub niestosowania zalecanej dezynfekcji systemu. By określić, czy w naszej instalacji panują niebezpieczne warunki i czego one dotyczą, warto wykonać ocenę ryzyka skażenia Legionellą.
Niebezpieczne zdarzenie
Incydent, który może prowadzić do zwiększonego ryzyka zakażenia bakterią Legionella. Może to być np. awaria instalacji lub spadek temperatury ciepłej wody. Szybka reakcja na takie zdarzenie może zapobiec rozprzestrzenianiu się bakterii.
Objawy grypopodobne
Niespecyficzne objawy chorobowe, które przypominają symptomy grypy. Mogą to być objawy takie, jak: gorączka, ból mięśni, osłabienie z bólami głowy, suchy kaszel i inne dolegliwości ze strony dróg oddechowych. Mogą wystąpić w łagodnych przypadkach zakażenia Legionellą, np. w gorączce Pontiac.
Jeśli pojawią się poważniejsze objawy, takie jak duszność, trudności w oddychaniu, ból w klatce piersiowej czy zaburzenia świadomości, może to świadczyć o rozwoju choroby legionistów. W jej przebiegu obserwuje się objawy zapalenia płuc.
Ocena ryzyka
Proces analizy zagrożeń związanych z rozwojem Legionelli w systemie wodnym, obejmujący identyfikację czynników ryzyka i ich potencjalnych skutków. Ocena ryzyka pomaga w podjęciu decyzji dotyczących ewentualnego wdrożenia środków zapobiegawczych i kontrolnych.
Ognisko choroby
Pojawienie się kilku lub więcej przypadków choroby zakaźnej w określonym czasie i miejscu, często związane z jednym źródłem zakażenia, np. skażoną wodą w systemie wodnym danego budynku.
Ogólna liczba bakterii
Całkowita liczba bakterii wykrywana w próbkach wody. Dotyczy zarówno bakterii bezpiecznych, jak i potencjalnie chorobotwórczych, w tym bakterii Legionella. Pomiar ten jest ważnym wskaźnikiem jakości sanitarnej wody.
Ogólna liczebność bakterii psychrofilnych
W próbce wody oznacza liczbę bakterii rozwijających się w niskiej temperaturze (poniżej 20°C). Choć nie wszystkie oznaczone bakterie muszą być patogenne, mogą tworzyć biofilm w instalacjach wodnych i sprzyjać rozwojowi innych mikroorganizmów.
Ogólna liczebność bakterii mezofilnych
W próbce wody oznacza liczbę bakterii rozwijających się w umiarkowanej temperaturze (20-45°C), obejmującą bakterie Legionella. Bakterie mezofilne mogą być wskaźnikiem potencjalnego zagrożenia mikrobiologicznego w systemach wodnych.
Okres inkubacji
Czas, jaki upływa od momentu zarażenia patogenem do wystąpienia pierwszych objawów choroby. W przypadku Legionelli okres inkubacji wynosi od 24 godzin do nawet 10 dni.
Osad mineralny
Warstwa osadu, np. wapnia lub magnezu, powstająca w instalacjach wodnych. Jego obecność może sprzyjać tworzeniu się biofilmu i kolonizacji systemu przez bakterie Legionella, a także zmniejszać skuteczność dezynfekcji. Usuwanie osadów poprzez regularne czyszczenie i odkamienianie jest istotne dla utrzymania higieny instalacji i zapobiegania skażeniom.
Osad organiczny
Nagromadzenie materiałów pochodzenia biologicznego, takich jak szczątki roślin, zwierząt, biofilm czy produkty metabolizmu mikroorganizmów, które osadzają się na powierzchniach systemów wodnych. Mogą tworzyć także osady szlamu lub mułu na dnie zbiorników wodnych, zbiorników nawilżaczy powietrza lub basenów wież chłodniczych.
Osady organiczne mogą sprzyjać rozwojowi bakterii, w tym Legionelli, poprzez dostarczanie im składników odżywczych i warunków do rozwoju oraz namnażania. Regularne czyszczenie i konserwacja systemów wodnych są kluczowe dla zapobiegania tworzeniu się takich osadów.
Regularne badanie wody pod kątem zanieczyszczeń organicznych, obecności patogenów i innych parametrów jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa używania wody w danej instalacji.
Parametry jakości wody grupy A
Zestaw wskaźników fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych używanych do oceny jakości wody pitnej w badaniu podstawowym określonym Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, załącznik nr 2.
Obejmują one: barwę, mętność, pH, przewodność i zapach wody, a także zawartość bakterii E. coli, bakterii z grupy coli i ogólnej liczby mikroorganizmów w 22±2ºC po 72h. Jeśli jako metoda dezynfekcji stosowane jest chloraminowanie, związki glinu lub żelaza, określa się także zawartość azotynów, jonów amonu, glinu i żelaza.
Parametry jakości wody grupy B
Zestaw wskaźników fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych używanych do oceny jakości wody pitnej w badaniu rozszerzonym określonym Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, załącznik nr 2.
Obejmują one badanie mikrobiologiczne skierowane na: bakterie grupy coli, Escherichia coli, enterokoki, Clostridium perfringens i jej spory, a także określają ogólną liczbę mikroorganizmów w 22±2ºC po 72h i w 36±2ºC po 48h. Badane są także parametry fizykochemiczne wody, takie jak: zawartość azotynów i azotanów, fluorków, chlorków, siarczanów, fosforanów, chloru i jego związków, metali, pestycydów, benzenu i innych związków.
Za zakres koniecznych badań odpowiada inspektorat sanitarny, który na podstawie ilości dostarczanej wody, oceny ryzyka instalacji wodnej i oceny bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów w danej strefie zaopatrzenia w wodę określa parametry konieczne do zbadania oraz minimalną częstotliwość koniecznych do pobrania w ciągu roku próbek. Dla badań z grupy B częstotliwość ta jest niższa, niż w przypadku badań parametrów z grupy A. Przykładowo, dla podmiotów dostarczających pomiędzy 100 a 1000 m3/24h należy zbadać w ciągu roku minimum 4 próbki wody z określeniem parametrów z grupy A i 1 próbkę z określeniem parametrów z grupy B.
Parametry kontrolowane
Kluczowe zmienne, które są monitorowane w systemie wodnym. Są to m.in.: temperatura wody, zawartość dezynfektantów, poziom bakterii. Parametry te są kluczowe dla oceny ryzyka rozwoju Legionelli, a ich regularna kontrola jest istotnym elementem profilaktyki w systemach wodnych.
Perlator
Inaczej napowietrzacz, jest to małe urządzenie w postaci końcówki z sitkiem montowanej na końcu kranu, które napowietrza strumień wody i dzięki temu ogranicza jej zużycie. Perlatory mogą zbierać osady mineralne, co sprzyja rozwojowi bakterii, w tym Legionelli, dlatego wymagają regularnego czyszczenia.
Płukanie instalacji
Proces czyszczenia i opróżniania systemów wodnych, w tym rur i końcówek instalacji, w celu usunięcia zastojów wody i zmniejszenia ryzyka wzrostu bakterii. Regularne płukanie jest szczególnie istotne w przypadku rzadko używanych punktów poboru wody.
Profilaktyka
Wszelkie działania zapobiegawcze mające na celu ograniczenie ryzyka rozwoju Legionelli. Są to takie akcje, jak: regularna dezynfekcja systemu, utrzymywanie właściwych parametrów w instalacjach wodnych, procedury zapobiegające stagnacji wody.
Próbka wody
Niewielka ilość wody pobrana z systemu wodnego do analizy laboratoryjnej. Próbki wody są pobierane i badane w celu monitorowania jakości wody i wykrywania obecności zagrożeń biologicznych, w tym bakterii Legionella.
Przegrzew
Proces podgrzewania wody w instalacji do bardzo wysokich temperatur (ok. 70°C, nie mniej niż 63°C na końcówkach instalacji) w celu eliminacji bakterii Legionella. Przegrzew stanowi termiczną metodę dezynfekcji systemów wodnych.
Przewodność elektrolityczna właściwa (PEW)
Miara zdolności wody do przewodzenia prądu elektrycznego, wynikająca z obecności rozpuszczonych w niej jonów (sole, kwasy, zasady). Im wyższa przewodność, tym większa zawartość substancji jonowych w badanej próbce wody.
PEW jest istotnym parametrem w ocenie jakości wody. Wysoka przewodność świadczy o dużej zawartości w wodzie rozpuszczonych soli mineralnych (np. jonów wapnia, magnezu, chloru). Na wartości PEW wpływa też temperatura, zawartość dwutlenku węgla i zanieczyszczenia organiczne, które mogą zaburzać jej pomiary.
Duże zasolenie wody określone przez parametr TDS (total dissolved solids, czyli całkowita ilość soli rozpuszczonych w wodzie) prowadzi do wysokiej przewodności wody. Wysoka zawartość soli w wodzie może natomiast sprzyjać rozwojowi bakterii Legionella.
Punkty kontrolne
Miejsca w instalacji wodnej, z których regularnie pobiera się próbki wody w celu monitorowania obecności bakterii Legionella oraz skuteczności działań profilaktycznych. Ich właściwe wyznaczenie pozwala na efektywne zarządzanie ryzykiem w instalacji wodnej.
W badaniu wody kluczowe jest określenie punktów kontrolnych, z których pobierane będą próbki do badań.
Reakcja na nieprzewidziane zdarzenia
Procedury mające na celu szybkie działanie w przypadku awarii lub wykrycia podwyższonego poziomu Legionelli w systemie wodnym. Reakcja ta obejmuje natychmiastowe działania naprawcze prowadzące do wyeliminowania zagrożenia oraz mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się bakterii, np. procedury dezynfekcji szokowej.
Rozpylanie wody
W kontekście wież chłodniczych oznacza krople wody, które są unoszone z systemu przez powietrze i wypuszczane do atmosfery. Eliminatory rozpylania wody są instalowane w celu ograniczenia ilości traconej w ten sposób wody oraz zapobiegania ewentualnemu rozprzestrzenianiu się bakterii Legionella.
Ryzyko
W kontekście oceny wewnętrznych instalacji wodociągowych jest to prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia dla zdrowia wynikającego z obecności bakterii Legionella w instalacji wodnej. Ocena ryzyka jest kluczowym elementem zarządzania bezpieczeństwem wodnym w budynkach.
Sanepid
Państwowa Inspekcja Sanitarna, instytucja odpowiedzialna za nadzór nad przestrzeganiem przepisów sanitarnych w Polsce, w tym za monitorowanie jakości wody oraz kontrolę obecności bakterii, takich jak Legionella, w instalacjach wodnych.
Serotyp
Odmiana bakterii lub wirusa różniąca się strukturą antygenów powierzchniowych. L. pneumophila ma kilka serotypów, z których najczęściej związany z chorobami u ludzi jest serotyp 1.
Sieć wodociągowa
System rur, zbiorników i urządzeń służących do dostarczania wody pitnej do budynków. Sieci wodociągowe mogą stanowić źródło rozwoju Legionelli, jeśli woda nie jest odpowiednio uzdatniana i monitorowana – zarówno jeśli chodzi o wewnętrzne, jak i zewnętrzne sieci wodociągowe.
Skażenie
Obecność w wodzie, powietrzu lub na różnych powierzchniach szkodliwych substancji, mikroorganizmów lub chemikaliów, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia osób mających z nimi kontakt.
Sposoby ograniczenia zagrożenia bakteriami Legionella
Działania zmniejszające ryzyko rozwoju Legionelli w instalacji: utrzymywanie odpowiedniej temperatury wody, eliminowanie martwych odnóg, usuwanie biofilmu, stosowanie odpowiednio dobranej dezynfekcji itp. Działania te obejmują również regularne inspekcje instalacji, stosowanie nowoczesnych technologii monitoringu oraz instalację generatorów jonów, nadtlenku wodoru lub dwutlenku chloru, które chronią przed rozwojem Legionelli.
Stagnacja
Zjawisko zatrzymania przepływu wody w instalacji. Zastoje wody, szczególnie długotrwałe, stwarzają warunki sprzyjające rozwojowi bakterii oraz tworzeniu się biofilmu.
Substancje odżywcze
Są to substancje, którymi odżywiają się mikroorganizmy, konieczne do ich rozwoju. W instalacjach wodnych może to być np. kamień, osady organiczne i nieorganiczne, produkty metabolizmu innych mikroorganizmów oraz produkty korozji.
Syndrom chorego budynku
Stan, w którym użytkownicy budynku doświadczają różnych objawów chorobowych, takich jak: bóle głowy, podrażnienia oczu, katar, zmęczenie czy kaszel, co jest związane z jakością powietrza i wody w budynku. Objawy należy różnicować z zakażeniem bakteriami Legionella.
Sprawdź także: Czym jest syndrom chorego budynku?
Zakażenie Legionellą może być mylone z syndromem chorego budynku, ponieważ zarażeniu często ulegają osoby przebywające w tych samych pomieszczeniach.
Systemy wodne budynku
Są to takie systemy, jak: wewnętrzne instalacje wodociągowe z ciepłą i zimną wodą użytkową, nawilżacze powietrza, systemy klimatyzacji z nawilżaniem, fontanny, zraszacze, jacuzzi czy baseny. Systemy wodne, jeśli nie są prawidłowo zarządzane, mogą być źródłem zakażenia Legionellą.
Sztuczny rezerwuar
Każde stworzone przez człowieka środowisko wodne, w którym może gromadzić się woda, a w efekcie może dojść do rozwoju Legionelli. Do sztucznych rezerwuarów należą m.in. systemy wodociągowe, wieże chłodnicze, jacuzzi, baseny, fontanny, a także nawilżacze powietrza. Sztuczne rezerwuary mogą sprzyjać tworzeniu biofilmów i namnażaniu bakterii, dlatego wymagają regularnej konserwacji i monitorowania.
Ślepe odnogi
Mianem ślepych odnóg lub ślepych zaułków (ang. dead/blind end) określamy fragmenty instalacji wodnych, w których dochodzi do zastojów lub braku przepływu wody. Taki odcinek instalacji nie posiada punktu czerpalnego. W takich miejscach panują warunki idealne dla namnażania się bakterii Legionella i rozwoju biofilmu, co może skutkować obniżeniem skuteczności dezynfekcji i rozprzestrzenianiem się bakterii w całej instalacji.
Środek bezpieczeństwa
Aktywności podejmowane w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju Legionelli w systemach wodnych. Obejmują one zarówno działania techniczne (np. instalacja generatora jonów srebra i miedzi), jak i organizacyjne (np. określone procedury regularnego płukania instalacji) mające na celu utrzymanie systemu w bezpiecznym stanie.
Środek dezynfekujący
Substancja chemiczna stosowana do eliminacji bakterii Legionella w systemach wodnych. Może to być np.: chlor, dwutlenek chloru, ozon, jony srebra i miedzi. Wybór odpowiedniego środka zależy od specyfiki instalacji, skali problemu, skuteczności danego sposobu dezynfekcji wobec biofilmu, budżetu możliwego do przeznaczenia na dezynfekcję i innych, indywidualnych czynników.
Test PCR
Test PCR (ang. Polymerase Chain Reaction) to metoda diagnostyczna stosowana do wykrywania materiału genetycznego mikroorganizmów, takich jak bakterie z rodzaju Legionella, w próbkach wody lub tkankach. Test PCR umożliwia szybkie, dokładne i czułe wykrywanie obecności patogenów nawet przy bardzo niskim ich stężeniu w próbce i bez konieczności hodowli bakterii.
Testy antygenowe
Szybkie testy diagnostyczne wykrywające w próbce obecność specyficznych dla danego patogenu antygenów. Testy antygenowe są stosowane głównie w celu wczesnej diagnostyki zakażeń. W przypadku Legionelli najczęściej stosuje się badanie moczu osoby podejrzanej o zachorowanie.
Testy kasetkowe
Szybkie testy diagnostyczne do wykrywania obecności bakterii Legionella lub innych patogenów w próbkach wody. Zasada ich działania zazwyczaj oparta jest na metodzie immunoenzymatycznej. Test kasetkowy daje wyniki w ciągu kilku minut, co ułatwia szybkie podejmowanie działań zaradczych.
Testy molekularne
Techniki oparte na wykrywaniu materiału genetycznego (np. DNA lub RNA) patogenów, takich jak Legionella, w próbce wody lub tkanek. Przykładem jest test PCR.
Uzdatnianie wody
Proces oczyszczania wody w celu usunięcia zanieczyszczeń, poprawy jej jakości oraz uczynienia jej bezpieczną do użycia, w tym do spożycia przez ludzi, kąpieli lub zastosowań przemysłowych.
Uzdatnianie wody może obejmować różne metody, takie jak: filtracja, dezynfekcja, chemiczne uzdatnianie oraz kontrola poziomu minerałów, którego celem jest zapobieganie korozji i zakamienieniu w instalacjach wodnych.
Walidacja
Proces potwierdzenia, że podjęte działania zapobiegawcze lub dezynfekcyjne są skuteczne w kontrolowaniu poziomu bakterii Legionella. Walidacja obejmuje zarówno testy laboratoryjne, jak i audyty systemów wodnych mające na celu zebranie dowodów na potwierdzenie skuteczności działań.
Weryfikacja
Regularne, rutynowe sprawdzanie istniejących procedur oraz wyników działań zapobiegawczych lub dezynfekcyjnych pod kątem skuteczności ograniczania ryzyka Legionelli i zgodności z założonymi celami. Weryfikacja jest niezbędna do utrzymania długoterminowej efektywności planu zarządzania ryzykiem. Ważne jest także odpowiednie dostosowywanie tego planu do zmieniających się warunków i możliwości, np. technologicznych.
Węzeł ciepłowniczy
Punkt instalacji ciepłowniczej, w którym ciepła woda dostarczana jest do budynku. Jest to punkt kluczowy dla kontroli temperatury wody i zapobiegania rozwojowi Legionelli. Przepływ i podgrzewanie wody w węźle powinny być ściśle kontrolowane.
Wieża chłodnicza
Instalacja wykorzystywane w systemach chłodzenia. Jej zadaniem jest usuwanie ciepła z wody poprzez jej kontakt z powietrzem, co prowadzi do parowania części wody. Wieże chłodnicze mogą generować aerozole, które, jeśli są skażone Legionellą, mogą ułatwiać rozprzestrzenianie się bakterii. Skuteczna kontrola ryzyka obejmuje regularne monitorowanie jakości wody, czyszczenie, dezynfekcję oraz utrzymanie odpowiednich parametrów wody w wieżach chłodniczych.
Wieże chłodnicze i inne elementy instalacji HVAC mogą być czynnikiem prowadzącym do zakażenia bakteriami Legionella.
Wskaźnik zanieczyszczenia kałowego
Parametr mikrobiologiczny określany w czasie badania jakości sanitarnej wody, który wskazuje na obecność zanieczyszczeń pochodzących z odchodów ludzkich lub zwierzęcych. Najczęściej mierzy się go poprzez wykrywanie bakterii wskaźnikowych, takich jak bakterie Escherichia coli czy enterokoki.
Obecność tych bakterii jest niedopuszczalna w wodzie pitnej, dodatkowo może świadczyć o obecności także innych patogenów, w tym Legionelli, ponieważ zanieczyszczenia kałowe mogą tworzyć warunki sprzyjające rozwojowi różnych drobnoustrojów. Monitorowanie wskaźnika zanieczyszczenia kałowego jest istotnym elementem oceny bezpieczeństwa wody w instalacjach wodnych.
Zachorowanie
Przypadek wystąpienia choroby u jednostki w wyniku zakażenia. W przypadku legionellozy zachorowanie może mieć różny przebieg, od łagodnych objawów po ciężkie zapalenie płuc.
Zagrożenie
Czynnik biologiczny, chemiczny, fizyczny lub inny, który może powodować potencjalnie szkodliwe skutki dla zdrowia ludzi lub dla środowiska. W kontekście instalacji wodnych zagrożeniem mogą być bakterie Legionella, a także zanieczyszczenia chemiczne, takie jak metale ciężkie, czy fizyczne uszkodzenia instalacji, które sprzyjają rozwojowi bakterii.
Przykładowo, ich namnażaniu sprzyja korozja i zakamienienie armatury. Identyfikacja zagrożeń jest kluczowym elementem w ocenie ryzyka i podejmowaniu działań prewencyjnych w systemach wodnych.
Zakamienienie
Proces tworzenia się twardych osadów kamienia, czyli osadów mineralnych, takich jak wapń i magnez, na powierzchniach instalacji wodnych i elementów urządzeń kontaktujących się z wodą. Osady kamienia mogą obniżać efektywność instalacji i sprzyjać rozwojowi bakterii.
Zakażenie
Stan, w którym organizm ludzki zostaje zaatakowany przez patogeny (np. bakterie, wirusy), które namnażają się w ciele, prowadząc do choroby. Zakażenie może np. być spowodowane przez wdychanie skażonego aerozolu wodnego zawierającego Legionellę.
Zanieczyszczenie wody
Obecność w wodzie szkodliwych substancji, mikroorganizmów lub związków chemicznych, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia.
Zarażenie
Proces przeniesienia patogenów do organizmu – z jednej osoby na drugą lub z otoczenia. Proces ten może prowadzić do zakażenia i rozwoju choroby. Zarażenie Legionellą następuje przez wdychanie skażonych aerozoli wodnych.
Autorzy:
Akredytowane badania wody pod kątem Legionelli
Chcesz sprawdzić jakość wody w Twoim budynku? Zaoszczędź swój czas i zleć nam wykonanie badania, a my zadbamy o cały proces i skonsultujemy z Tobą otrzymane wyniki.
