Czy bakterie z rodzaju Legionella stanowią zagrożenie dla placówek oświatowych?
Legionella w placówkach oświatowych jak najbardziej może stanowić zagrożenie zdrowotne. Bakteria może namnażać się w takich miejscach, jak:
instalacje wodne, krany, słuchawki prysznicowe;
zbiorniki wodne i instalacje przeciwpożarowe;
klimatyzacje, systemy wentylacyjne, wieże chłodnicze;
baseny.
W związku z tym każda placówka musi stosować zalecenia związane z zarządzaniem ryzykiem rozwoju Legionelli. Nad spełnieniem tego obowiązku czuwają Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne.
Czym grozi rozwój Legionelli w placówce?
Rozwój bakterii Legionella w instalacji może prowadzić do pojawienia się groźnych mikroorganizmów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia użytkowników. Legionellozy – choroby powodowane przez Legionellę – są szczególnie groźne dla osób z obniżoną odpornością, w tym osób w podeszłym wieku.
Rozwój bakterii Legionella w instalacji może więc prowadzić do zwiększonej liczby zachorowań, jeśli skażenie nie zostanie w porę opanowane. Legionella może wywoływać zarówno samoistnie przemijające zakażenia przypominające przebiegiem grypę, jak i groźne zapalenia płuc.
Przeczytaj więcej: Czym jest choroba legionistów?
Szkoły to często duże budynki użyteczności publicznej, które posiadają rozległą instalację wodną. Często adaptowane ze starych budynków, są one szczególnie narażone na rozwój Legionelli.
Legionella w szkołach - wytyczne dla placówek oświatowo-wychowawczych
Wytyczne dla placówek oświatowo-wychowawczych w związku z zapobieganiem Legionelli określone są w takich dokumentach, jak:
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;
Wytyczne dla placówek oświatowo-wychowawczych dotyczące postępowania z ciepłą i zimną wodą w wewnętrznych systemach wodociągowych w ramach działań zapobiegających zakażeniom bakteriami z rodzaju Legionella;
Zalecenia dotyczące ponownego otwierania budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego po wydłużonym przestoju lub ograniczonej eksploatacji w ramach działań zapobiegających zakażeniom bakteriami z rodzaju Legionella.
Wytyczne dotyczą takich placówek, jak: szkoły, przedszkola, żłobki czy uniwersytety. Obejmują zarówno zalecane działania profilaktyczne, jak i konieczne do wykonania po wykryciu Legionelli w wewnętrznych systemach wodociągowych budynku. Poszczególne placówki mogą również wdrożyć własne procedury dotyczące bezpieczeństwa wodnego.
Jak często przeprowadzać badania wody w placówkach oświatowych?
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia, badania wody pod kątem Legionelli w placówkach oświatowych i wychowawczych powinny być wykonywane przynajmniej raz w roku. Wykryta ilość Legionella sp. w 100 ml próbki powinna być niższa niż 100 jtk.
Ponadto należy wykonać badanie każdorazowo po awariach w instalacji wodnej czy pracach wykonywanych w jej obrębie (np. wymiana części systemu, rozległe naprawy), które mogłyby spowodować wtórne zanieczyszczenie wody w instalacji. Zwiększenie częstotliwości badań jest również konieczne, jeśli w systemie zostanie wykryta Legionella.
Przeprowadzając działania profilaktyczne, płukanie lub dezynefkcję systemu wodnego w szkole, nie należy zapominać o takich miejscach, jak krany w laboratoriach czy urządzenia BHP, jak prysznice bezpieczeństwa czy płuczki do oczu.
Jakie działania należy podjąć, jeśli w instalacji wodnej zostanie wykryta Legionella?
Jeżeli w przeprowadzonym badaniu wykryto bakterię Legionella w ilościach świadczących o średnim skażeniu, należy znaleźć przyczynę pojawienia się bakterii w systemie, w szczególności przeprowadzić szczegółowy przegląd techniczny i skontrolować temperaturę wody w instalacji wodociągowej. Należy również podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii. Jeśli w kolejnym badaniu również zostanie wykryta Legionella, konieczne będzie przeprowadzenie czyszczenia i dezynfekcji systemu.
Jeśli stwierdzone zostanie skażenie na wysokim lub bardzo wysokim poziomie, należy podjąć wszystkie powyższe działania, a dodatkowo niezwłocznie wykonać czyszczenie oraz dezynfekcję chemiczną lub przegrzew systemu, a następnie powtórzyć badania. W takim przypadku woda nie nadaje się do pryszniców, a w przypadku bardzo wysokiego skażenia – do eksploatacji w żaden sposób.
Sprawdź: Jak przygotować się na kontrolę Sanepidu po wykryciu Legionelli?
Jak skutecznie zapobiegać Legionelli w placówkach oświatowych?
W celu zapobiegania rozwojowi bakterii Legionella konieczne jest przede wszystkim przestrzeganie wymienionych wyżej wytycznych. Przy odpowiedniej eksploatacji instalacji i regularnych badaniach system nie powinien stanowić zagrożenia dla zdrowia ludzkiego. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny powinien przesłać zalecenia Sanepidu do kierowników szkół, którzy zobowiązani są do ich przestrzegania.
Jeśli szkoła posiada basen, dbałość o bezpieczeństwo wodne powinna być jeszcze większa. Ważne, by woda w basenie była stale dezynfekowana i badana. W razie stwierdzenia skażenia należy wyłączyć basen z użytkowania.
Wskazówki dla administratorów placówek oświatowych
Zalecenia dotyczące ponownego otwierania budynków użyteczności publicznej i wytyczne dla placówek opiekuńczo-wychowawczych zostały opracowane po powrocie placówek do funkcjonowania po epidemii COVID-19.
Wiele wskazówek należy stosować stale, jednak szczególne znaczenie ma to w przypadku wznawiania działalności budynku po przerwie – również po feriach czy wakacjach. Na co polecają zwrócić uwagę organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej?
regularne sprawdzanie i utrzymywanie na odpowiednim poziomie parametrów wody, takich jak pH, stężenie środków dezynfekcyjnych, a w szczególności – utrzymanie odpowiedniej temperatury wody (powinna ona wynosić minimum 55°C w punktach wypływu wody ciepłej z kranu i co najmniej 60°C w podgrzewaczach; dostępna w kranach woda zimna powinna mieć temperaturę poniżej 20°C);
właściwa konserwacja i utrzymywanie urządzeń, w szczególności tych stosowanych do dezynfekcji wody – również podgrzewacze wody powinny być konserwowane oraz czyszczone wedle rekomendacji jego producenta (szczególnie po okresie dłuższego nieużytkowania);
usunięcie z instalacji wodociągowej martwych odcinków czy miejsc o ograniczonym przepływie wody;
dokonywanie regularnych przeglądów instalacji wodnej (dobór wielkości systemu do potrzeb, szczelność przewodów i ich izolacja, występowanie biofilmu, opróżnianie zbiorników);
regularne czyszczenie instalacji i usuwanie osadów gromadzących się na wylewkach kranów, perlatorach, słuchawkach prysznicowych, deszczownicach;
prowadzenie dokumentacji dotyczącej wymaganych przeglądów, kontroli temperatury i podejmowanych działań profilaktycznych;
płukanie systemu, w szczególności po okresie przestoju.
Ważna jest kontrola i zapewnienie sprawności wszystkich urządzeń podłączonych do instalacji wodnej, które są używane w szkole. Należą do nich między innymi poidła (fontanny) wody pitnej i urządzenia do napełniania butelek wodą.
Płukanie instalacji - konieczność w przypadku ferii czy wakacji
Po każdym przestoju w użytkowaniu instalacji wodnej, szczególnie trwającym dłużej niż miesiąc, by zmniejszyć prawdopodobieństwo namnażania się mikroorganizmów chorobotwórczych, należy wykonać płukanie systemu.
Płukanie wewnętrznych systemów wodociągowych powinno być przeprowadzane z uwzględnieniem każdego punktu poboru wody. W dużych instalacjach konieczne może być etapowe przeprowadzenie płukania, np. piętrami czy pokojami. O czym należy pamiętać w trakcie przeprowadzania płukania?
ważne jest, by nie pomijać żadnego dostępnego kranu czy prysznica;
należy przepłukać instalację zarówno zimnej, jak i ciepłej wody użytkowej;
płukanie powinno trwać kilka minut od momentu osiągnięcia maksymalnej temperatury przez wodę wypływającą z kranu;
należy zachować ostrożność, w miarę możliwości nie wdychać powstającego aerozolu wodno-powietrznego i unikać rozbryzgów wody, które mogą zawierać bakterie i stanowić potencjalne zagrożenie.
Dowiedz się więcej: Jak zapobiegać Legionelli w instalacjach wodnych po okresie przestoju?
Przeprowadzając płukanie instalacji w szkole, należy pamiętać o przepłukaniu wszystkich końcówek instalacji. Należy odkręcić więc wszystkie dostępne krany, a w przypadku rozległej instalacji – płukanie przeprowadzać segmentami.
Inne działania profilaktyczne
Inne działania profilaktyczne mające na celu zmniejszenie ryzyka rozwoju Legionelli mogą obejmować:
sporządzenie planu zarządzania wodą z identyfikacją potencjalnych źródeł skażenia i określeniem działań zapobiegawczych – takie działanie zalecają organizacje WHO i Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC);
minimalizowanie rozprzestrzeniania się aerozolu wodno-powietrznego przez stosowanie odpowiednich osłon na krany czy prysznice;
regularne usuwanie biofilmu i odkamienianie instalacji;
szkolenia dla administratorów i konserwatorów obiektów dotyczące procedur zarządzania instalacją wodną;
wykonanie oceny ryzyka instalacji wodociągowej, która pozwoli na zidentyfikowanie potencjalnych problemów i wdrożenie działań naprawczych;
wykonywanie regularnej dezynfekcji: przegrzewów instalacji (np. raz w miesiącu) lub dezynfekcji chemicznej;
instalacja systemów dezynfekcji ciągłej, takich jak generator jonów srebra i miedzi.
Zapobieganie Legionelli w szkołach, przedszkolach i żłobkach wymaga systematycznego podejścia, obejmującego regularne płukanie instalacji wodnych, kontrolę temperatury wody, konserwację urządzeń i monitorowanie parametrów mikrobiologicznych. W dobraniu odpowiedniej metody zapobiegania Legionelli i wdrożeniu wybranego rozwiązania pomóc mogą profesjonaliści z Bluecare. Zaufały nam szpitale dziecięce i placówki oświatowe w całej Polsce, np.: Instytut Matki i Dziecka, Szkoła Podstawowa nr 3 im. Kornela Makuszyńskiego czy Gminny Żłobek Integracyjny „U Misia” w Łochowie.
Autorzy:
Akredytowane badania wody pod kątem Legionelli
Chcesz sprawdzić jakość wody w Twoim budynku? Zaoszczędź swój czas i zleć nam wykonanie badania, a my zadbamy o cały proces i skonsultujemy z Tobą otrzymane wyniki.
