Badanie wody Legionella – metoda hodowlana
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, zalecaną metodą przeprowadzania badań wody na obecność bakterii Legionella jest metoda hodowlana. Zazwyczaj bada się ciepłą wodę użytkową, jednak w niektórych sytuacjach można również zlecić zbadanie wody zimnej w kierunku Legionelli.
Badanie wody przy pomocy metody hodowlanej wykonuje się w laboratoriach posiadających akredytację. Metoda hodowlana wykonywana według normy PN – EN ISO 11731 to jedyna metoda badania wody pod kątem Legionelli, która jest akceptowana przez Główny Inspektorat Sanitarny (SANEPID).
Rozporządzenie wskazuje również, że badanie wody w kierunku Legionelli stanowi obowiązek dla wielu podmiotów użyteczności publicznej. Powinny być one wykonywane regularnie między innymi w:
hotelach,
domach pomocy społecznej,
szkołach, budynkach zamieszkania zbiorowego,
szpitalach,
oraz obiektach lecznicze wykonujących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.
Wszelkie wymagania związane z badaniami wody w kierunku Legionelli (np. wymagania mikrobiologiczne, częstotliwość pobierania, procedury postępowania w zależności od wyników badania) zostały szczegółowo omówione w naszym artykule dotyczących przepisów i norm prawnych związanych z Legionellą.
Polskie prawo nakłada obowiązek badania skażenia wody wywołanego przez bakterie Legionella oraz podejmowanie działań w celu ich usunięcia.
Przebieg badania wody pod kątem Legionelli metodą hodowlaną
Aby badanie wody przy pomocy metody hodowlanej zostało przeprowadzone w prawidłowy sposób, konieczne jest przestrzeganie pewnej procedury postępowania, która jest niezbędna do uzyskania rzetelnego wyniku. Może ona przebiegać w następujący sposób:
Próbki wody powinny być pobrane i przetransportowane do laboratorium przez wykwalifikowany personel.
Próbka poddawana jest oznaczeniu metodą filtracji membranowej. Następnie sporządza się hodowle bakterii. Jeśli istnieje podejrzenie, że woda zawiera dużą ilość pałeczek Legionella i mały poziom mikroorganizmów zakłócających, stosuje się metodę bezpośredniego posiewu powierzchniowego – bez wcześniejszej filtracji.
Wykonując hodowle, należy wyizolować bakterie Legionella. Służy do tego metoda posiewu na podłożach selektywnych z dodatkiem określonych antybiotyków, które działają na inne patogeny, natomiast nie wpływają negatywnie na wzrost Legionelli.
Hodowlę bakteryjną prowadzi się przez 7-10 dni w temperaturze ok. 36 stopni i warunkach dużej wilgotności.
Po tym czasie należy zweryfikować wyrosłe kolonie poprzez kolejny posiew oraz inkubację na odpowiednim podłożu przez 2-5 dni.
Po takiej walidacji oznacza się ilość pałeczek Legionella w próbce. Zawartość bakterii w 100 ml wody nie powinna przekraczać 100 jtk (jednostek tworzących kolonię).
Pobranie próbki wody do badania laboratoryjnego pod kątem Legionelli powinno być wykonane przez odpowiednio wyszkolonego prókobiorcę.
Jak przygotować się do badania wody przy pomocy metody hodowlanej?
Z reguły nie ma potrzeby, aby specjalnie przygotowywać się do przyjazdu próbkobiorcy. Aby ułatwić przebieg tego procesu, warto natomiast sporządzić listę punktów poboru wody, w których chcemy zbadać jakość wody. Punktem poboru może być z kolei kran, prysznic, zlew, umywalka, czy też kurek czerpalny w określonym pomieszczeniu w budynku.
Zgodnie z Rozporządzeniem zaleca się, aby miejsca, gdzie pobierane są próbki ciepłej wody w celu wykrycia bakterii Legionella, były umieszczone w:
punkcie wypływu ze zbiornika ciepłej wody lub najbliższym punkcie poboru wody,
najdalszym punkcie poboru wody od zbiornika ciepłej wody,
miejscu, gdzie woda wraca do podgrzewacza (tzw. woda recyrkulacyjna),
wybranych punktach pośrednich, których ilość zależy od rozmiaru systemu wodociągowego.
Często zdarza się, że dostęp do punktów poboru wody w budynku jest utrudniony przez – przykładowo – trwające w nim działania naprawcze. Nierzadko też pomieszczenia, które wyposażone są w armaturę, przekształca w swoiste magazyny, co sprawia, że krany, prysznice i/lub umywalki bywają zastawione różnymi przedmiotami. Warto zatem zadbać o to, by umożliwić próbkobiorcy łatwy dostęp do nich.
W przypadku obecności rzadko używanych punktów poboru wody w obiekcie, warto również przeprowadzić proces ich przepłukania, aby usunąć zgromadzone w nich zanieczyszczenia. Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć w jednym z naszych artykułów, który porusza kwestię płukania instalacji i punktów czerpalnych.
Jako specjaliści w zakresie bezpieczeństwa wodnego zalecamy także, aby na krótko przed badaniem wody nie przeprowadzać dezynfekcji termicznej, zwanej także przegrzewem instalacji wodnej ciepłej wody użytkowej. Może ona znacznie zmienić skład mikroorganizmów w pobranej w próbce wody, co wpłynie na wyniki badań. Badanie wody pod kątem obecności Legionelli powinno bowiem odzwierciedlać typowe warunki, w jakich woda jest używana w danej instalacji wodociągowej.
Wady i ograniczenia metody hodowlanej
Metoda hodowlana jest przede wszystkim czasochłonna i trwa około 14 dni. Wymaga także posiadania odpowiedniego doświadczenia personelu przeprowadzającego badanie. Cały proces jest potencjalnie narażony na błędy ludzkie już od momentu pobrania próbek – muszą być one pozyskane zgodnie z obowiązującą normą przez wykwalifikowanych specjalistów.
Hodowla Legionelli wymaga specjalnych podłoży i warunków hodowlanych, które są zoptymalizowane pod kątem wzrostu tych bakterii. Proces hodowli musi być starannie kontrolowany, co wydłuża czas analizy próbek wody.
Obostrzenia dotyczą również transportu próbek wody, który musi odbywać się w odpowiedniej temperaturze – nie może być zbyt niska ani zbyt wysoka. Próbki powinny trafić do laboratorium w ciągu kilku godzin, aby zapewnić wiarygodność wyników badania. Odstępstwa od tego procesu mogą negatywnie wpłynąć na dokładność analizy Legionelli. Ze względu na skomplikowany charakter analizy istnieje ryzyko błędów, a wyniki mogą się różnić w zależności od laboratorium, jako że każdy specjalista może przeprowadzać analizę w nieco odmienny sposób.
Po dostarczeniu próbki do laboratorium, laborant ocenia liczność i skład mikroflory oraz wybiera odpowiednią metodę hodowlaną. W zależności od potrzeb, można zastosować różne techniki, takie jak zatężanie lub rozcieńczanie próbki, filtracja membranowa lub bezpośredni posiew. Ostatecznie wyniki wymagają walidacji, która również zależy od doświadczenia personelu. Wadą metody hodowlanej jest brak możliwości wykrycia nieaktywnych bakterii, które wciąż mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla zdrowia.
Alternatywne metody badania wody Legionella
Wraz z rosnącą liczbą przypadków choroby legionistów, testy na obecność tej śmiertelnej bakterii stały się istotnym zagadnieniem w branży zarządzania bezpieczeństwem wodnym na całym świecie.
Na rynku dostępne są inne metody badania wody pod kątem Legionelli, które zdają się być łatwiejsze w przeprowadzeniu od metody hodowlanej. Należy jednak pamiętać, że ich wyniki mogą nie być uznawane przez Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne (SANEPID).
Cechują się jednak podobną wykrywalnością do metody hodowlanej, dlatego bez obaw można je zlecić na własny użytek. Należą do nich metody takie jak:
szybkie badania wody wykrywające Legionellę,
metoda PCR,
metoda DFA,
badanie antygenowe.
Szybkie badania wody w kierunku bakterii Legionella
Zestawy Hydrosense do szybkich testów na obecność bakterii Legionella to najszybsza alternatywa dla laboratoryjnych badań wody. Pozwalają na wyrycie bakterii z rodzaju Legionella pneumophila serogroupy 1. Może zostać wykonany w dowolnym miejscu, bez konieczności dostarczania materiałów do laboratorium. Dzięki temu już w zaledwie 25 miniut można otrzymać rzetelny wynik, co stanowi jego największą zaletę.
Badania wody na obecność Legionelli powinny być wykonywane wyłącznie w akredytowanych laboratoriach, które wykorzystują metodę hodowlaną.
Hydrosense jako testy kasetkowe wykorzystują technologię immunochromatografii (ang. Lateral Flow Immunochromatographic Assay). Przeznaczone są do wykrywania antygenu Legionella, przy użyciu przeciwciał oznaczonych czerwonymi nanocząsteczkami, które wiążą się z każdą bakterią Legionella pneumophila serogrupy 1 znalezioną w próbce. Sprawiają, że są one widoczne jako linia na urządzeniu. Mówiąc prościej, test działa podobnie jak test ciążowy, z wyjątkiem tego, że wykrywa antygen Legionella, a nie markery ciążowe.
Badania wody na Legionellę metodą PCR
Metoda PCR to badanie łańcuchowej reakcji polimerazy, które wykrywa fragmenty DNA Legionelli. Jest bardzo wiarygodne, szybkie oraz stosowane zarówno do badania próbek środowiskowych, jak i pobranych od pacjentów. Umożliwia także zbadanie różnych próbek wodnych, zawierających przykładowo wodę pitną, przemysłową, czy też wodę z instalacji chłodniczych.
Metoda DFA
Metoda DFA to badanie immunofluorescencji bezpośredniej, wykorzystujące przeciwciała specyficzne dla bakterii z grupy Legionella. Metoda jest prosta i szybka, jednak nie jest rekomendowana do badań próbek środowiskowych.
Przed zleceniem badania wody pod kątem Legionelli należy pamiętać, że jedyną akceptowalną metodą przez Główny Inspektorat Sanitarny jest metoda hodowlana.
Podsumowanie
Metody PCR, DFA oraz szybkie testy kasetkowe umożliwiają szybkie osiągnięcie wiarygodnego wyniku na obecność Legionelli, jednak również mają swoje wady. Najistotniejszą z nich jest jednak fakt, że w przypadku chęci przesłania wyników owych testów do Sanepidu, nie zostaną one zaakceptowane. Metody te mogą zostać wykorzystane zatem jedynie w sytuacji, gdy chcemy samodzielnie się upewnić, że woda z której korzystamy jest bezpieczna.
Aby mieć pewność, że wyniki badań zostaną zaakceptowane przez Państwowy Inspektorat Sanitarny, warto powierzyć zlecenie badań w kierunku Legionelli specjalistom ds. bezpieczeństwa wodnego. Zajmą się kompleksowo całym procesem na terenie całej Polski: od poboru próbek, poprzez przebadanie wody w certyfikowanym laboratorium, aż do przekazania wyników wraz z analizą eksperta.
Zamów badanie wody!
Koszt całkowity badania wody na obecność bakterii Legionella to 215 zł netto.
Gratis konsultacja wyników z naszym specjalistą
Źródła:
https://www.cdc.gov/legionella/index.html [dostęp 20.09.2023]
Jakość wody. Oznaczanie ilościowe bakterii z rodzaju Legionella – PN-EN ISO 11731:2017-08
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dziennik Ustaw 2017 poz. 2294
Autorzy:
Akredytowane badania wody pod kątem Legionelli
Chcesz sprawdzić jakość wody w Twoim budynku? Zaoszczędź swój czas i zleć nam wykonanie badania, a my zadbamy o cały proces i skonsultujemy z Tobą otrzymane wyniki.
